Verbrede landbouw: panacee voor kleinste boerenbedrijven?

Ondernemers in de agrarische sector zoeken naar wegen om hun inkomen wat op te krikken. Ze kunnen daarvoor meerdere strategieën volgen. Sommigen kiezen voor schaalvergroting. Anderen verbreden hun werkzaamheden met activiteiten, zoals agrotoerisme, natuurbeheer, zorgtaken en de verwerking en verkoop van landbouwproducten. Deze aanpak, die inmiddels door duizenden boeren wordt gepraktiseerd, is echter ook voor de kleinste boerenbedrijven geen panacee. Wat opvalt is dat de 25 duizend kleinste boerenbedrijven minder vaak verbrede landbouwactiviteiten hebben dan een doorsnee boerenbedrijf. Verbrede landbouw is het meest ingeburgerd op landbouwbedrijven die qua economische omvang in de buurt liggen van het gemiddelde.

Agrotoerisme naar omvang landbouwbedrijf, 1999

Agrotoerisme

Een toerist kan op ongeveer 1200 boerenbedrijven terecht om te overnachten. Hiermee heeft gemiddeld ruim één op de honderd boerenbedrijven verblijfsaccommodatie voor toeristen. Deze vorm van agrotoerisme is geografisch bijzonder ongelijk verdeeld. Zo is in bijna de helft van de Nederlandse gemeenten op een boerderij geen verblijfsaccommodatie voor toeristen te vinden. Daarentegen kan een toerist in de Zeeuwse gemeente Veere kiezen uit bijna honderd boerenbedrijven. In deze gemeente heeft ruim 21 procent van de boerenbedrijven een verblijfsruimte voor toeristen ingericht.

Ongeveer 900 boerenbedrijven hebben een ruimte ingericht om bezoekers te ontvangen en bijna 1900 ondernemers op landbouwbedrijven exploiteren een ruimte voor de stalling van goederen (bijvoorbeeld caravans en boten) of dieren. Al met al heeft bijna 3,5 procent van de land- en tuinbouwbedrijven in ons land activiteiten in de sfeer van agrotoerisme. Bijna 22 procent van deze ondernemers behoort tot de categorie van de 25-duizend kleinste landbouwbedrijven.

Natuur

Ruim 4 700 boerenbedrijven hebben beheersovereenkomsten ter bescherming en ontwikkeling van de natuur. Dit zijn bijvoorbeeld overeenkomsten met de Dienst Landelijk Gebied van het ministerie van Landbouw Natuur en Visserij, Staatsbosbeheer of Natuurmonumenten. Slechts 15 procent van deze bedrijven kan worden gerekend tot de groep van de 25-duizend kleinste boerenbedrijven. Dit betekent dat ook deze vorm van verbrede landbouw vooral te vinden is op iets grotere landbouwbedrijven.

Verbrede landbouwactiviteiten naar bedrijfsomvang, 1999

Verkoop van landbouwproducten

Een andere verbredingoptie voor ondernemers in de agrarische sector is de verkoop van landbouwproducten of de verwerking hiervan. Ruim 3000 bedrijven verkopen landbouwproducten en bijna duizend bedrijven verwerken landbouwproducten. Het merendeel van deze bedrijven verkoopt dus nog niet verwerkte landbouwproducten zoals bloemen, aardappelen of appels. Ook deze activiteiten komen minder frequent voor op de 25-duizend kleinste boerenbedrijven. Slechts 11 procent van de ondernemers die landbouwproducten verwerken of verkopen, behoort tot de 25 duizend kleinste landbouwbedrijven.

Cor Pierik