Werkstress en gezondheid

Het aantal mensen dat regelmatig in een hoog tempo moet werken is in de jaren negentig gestegen. Had in 1994 nog 38% van de werkenden hiermee te maken, in 1997 en 1998 was dit toegenomen tot 43%. In de afgelopen drie jaar steeg ook het regelmatig werken onder hoge tijdsdruk. Bijna een derde deel van de beroepsbevolking werkte zowel in een hoog tempo als onder een hoge tijdsdruk.

Werkdruk bij werkzame beroepsbevolking, 18 jaar en ouder

Werkdruk en controle

Door hoge werkdruk en door onvoldoende controle over het werk en de organisatie daarvan kan werkstress ontstaan. Een hoge werkdruk houdt in dat men onder meer in een hoog tempo en onder hoge tijdsdruk moet werken. Van onvoldoende controle is sprake, wanneer men beperkingen ondervindt in de zeggenschap en verantwoordelijkheid over de eigen werkzaamheden. Onvoldoende controle kan ook inhouden, dat de mogelijkheden ontbreken om in het werk specifieke vaardigheden te gebruiken en verder te ontwikkelen.

Vanaf 1994 is er weinig veranderd in de zeggenschap en in de mogelijkheden die personen hebben om specifieke vaardigheden in het werk te gebruiken en verder te ontwikkelen. In 1998 kon een groot deel van de werkenden het werk naar eigen inzicht inrichten. Zeven van de tien werkenden konden zelf bepalen hoe en in welke volgorde het werk wordt uitgevoerd. Zes van de tien bepaalden zelf het werktempo en circa de helft had de mogelijkheid om op ieder moment het werk te onderbreken voor een pauze.

Zeggenschap over het werk bij werkzame beroepsbevolking, 18 jaar en ouder

Onvoldoende vaardigheidsmogelijkheden omdat men regelmatig eentonig werk moet verrichten, werd in 1998 door 7% van de werkenden gemeld. Een kwart had werk dat onvoldoende de gelegenheid biedt zich te ontplooien en werk waarin het zelf bedenken van oplossingen niet van toepassing is. Ook maakte een kwart melding van een minder goede aansluiting tussen werk en opleiding of ervaring.

Vaardigheidsmogelijkheden in het werk bij werkzame beroepsbevolking, 18 jaar en ouder

Minder goede gezondheid

Een hoge werkdruk bleek in 1998 niet gerelateerd aan een minder goede beleving van de eigen gezondheid. Wel gingen weinig zeggenschap over het werk en lage vaardigheidsmogelijkheden daarmee gepaard.

Het verband tussen zeggenschap en gezondheid gold alleen in de industrie en bouwnijverheid. In deze sector beoordeelde 18% van de werkenden met weinig zeggenschap over het werk de gezondheid minder positief. Van de werkenden met meer zeggenschap maakte daarentegen rond de 10% melding van een minder goede gezondheidsbeleving.

De vaardigheidsmogelijkheden bleken alleen in de commerciële en in de niet-commerciële dienstverlening gerelateerd aan de gezondheidsbeleving. Van de werkenden met weinig mogelijkheden vaardigheden te gebruiken en te ontwikkelen maakte in de dienstverlening rond 14% melding van een minder goede gezondheid. Bij de werkenden met meer vaardigheidsmogelijkheden lag dit ongeveer vijf procentpunten lager.

Ziekteverzuim

Het ziekteverzuim lag in de industrie en bouwnijverheid bij werkenden met zowel lage als hoge werkdruk vijf procentpunten hoger dan de 17% verzuim onder werkenden met gemiddelde werkdruk. Tevens gold hier: hoe meer vaardigheidsmogelijkheden, hoe lager het ziekteverzuim.

Ziekteverzuim naar werkdruk en vaardigheidsmogelijkheden

In de commerciële dienstverlening lagen de verbanden anders. Hoe hoger de werkdruk, hoe meer ziekteverzuim. Van de werkenden met een hoge werkdruk verzuimde 24%, terwijl van de werkenden met een lage werkdruk 15% verzuimde. Zowel werkenden met weinig mogelijkheden vaardigheden te gebruiken en te ontwikkelen als werkenden met veel mogelijkheden daartoe, verzuimden daarentegen vaker het werk dan werkenden met gemiddelde mogelijkheden.

Als we rekening houden met individuele verschillen in lichamelijke belasting, werkduur, leeftijd en geslacht, vertoonde de werkdruk geen samenhang met gezondheidsbeleving maar wel met ziekteverzuim. Ondanks het feit dat hoge – maar soms ook lage – werkdruk gepaard ging met meer ziekteverzuim, werd die werkdruk dus niet zonder meer met een minder goede gezondheid geassocieerd.

Ferdy Otten