4. Cybercrime

In dit hoofdstuk worden enkele cijfers beschreven over online criminaliteit. Tevens wordt ingegaan op de sancties en/of straffen die worden opgelegd voor het plegen van een specifieke vorm van cybercrime, nl. computervredebreuk.

4.1 Online criminaliteit

Onder online criminaliteit worden delicten en incidenten geschaard die via internet, e‐mail of app plaatsvinden. Het betreft strafbare feiten in de sfeer van oplichting en fraude (aan‐ en verkoopfraude, fraude betalingsverkeer, ID‐fraude, phishing, computervredebreuk (hacken)) en om incidenten in de interpersoonlijke sfeer die niet altijd strafbaar zijn zoals bedreigingen, pesten, stalken en shame sexting⁵⁾ 

Slachtofferschap online criminaliteit toegenomen

Het slachtofferschap van online criminaliteit is sinds 2012 met 22 procent toegenomen (figuur 4.1.1). Vooral de laatste jaren is er sprake van een stijgende tendens. Van de onderscheiden vormen van online criminaliteit nam het slachtofferschap van aankoopfraude vanaf 2012 het sterkst toe (index 2021 = 219), gevolgd door verkoopfraude (index 2021 = 165) en online pesten (index 2021 = 126). Het percentage slachtoffers van hacken is vrij stabiel over de tijd. Met identiteitsfraude kwamen juist minder mensen in aanraking, zij het dat er de laatste jaren sprake is van een licht stijgende tendens.

In 2021 was 17 procent van de bevolking van 15 jaar en ouder, slachtoffer van een of meer online delicten of incidenten. Jongeren waren vaker slachtoffer dan ouderen. In 2021 was 20 procent van de 15‐ tot 25‐jarigen slachtoffer van online criminaliteit, van de 65‐plussers 12 procent. Van alle slachtoffers van online criminaliteit deed 19 procent aangifte bij de politie.

Meer cijfers over online criminaliteit zijn te vinden in de Veiligheidsmonitor 2021 (CBS, 2022c) van het CBS. Daarnaast zijn cijfers over dit onderwerp beschikbaar via StatLine(CBS, 2022b) en in de maatwerktabel behorende bij de veiligheidsmonitor 21(CBS, 2022d).

4.2 Opgelegdesanctiesvoorcomputervredebreuk

Het Openbaar Ministerie (OM) en de rechter kunnen sancties opleggen aan verdachten van computervredebreuk. In een deel van de gevallen deelt het OM zonder tussenkomst van de rechter een strafbeschikking uit, biedt een transactie aan of besluit tot het seponeren van de zaak onder bepaalde voorwaarden. Veelal bestaan strafbeschikkingen of transacties uit een taakstraf, een geldboete of schadevergoeding. Een deel van de zaken stuurt het OM door naar de rechter die op zijn beurt een straf of maatregel kan opleggen.

1 op de 5 computervredebreukzaken afgehandeld met sanctie zonder tussenkomst rechter

In de periode 2015—2020 werden 117 van de 581 door het OM genomen beslissingen inzake computervredebreuk afgehandeld door het OM met een transactie, strafbeschikking of voorwaardelijk beleidssepot (tabel 4.2.1). Dit betekent dat 20 procent van de computervredebreukzaken afgehandeld werd zonder tussenkomst van een rechter. Dit aandeel is afgenomen ten opzichte van de periode 2009—2014, toen 38 procent van de beslissingen van het OM zonder tussenkomst van een rechter werd afgehandeld met een sanctie. Het totaal aantal computervredebreukzaken nam toe van 505 in 2009—2014 tot 581 in 2015—2020. Dat betekent een toename van 15 procent.

Een deel van de zaken stuurt het OM door naar de rechter waarna de rechter een straf of maatregel op kan leggen. Bij 69 computervredebreukzaken in 2015—2020 deelde de rechter een straf uit (83 in de periode 2009—2014). Het (grote) verschil tussen de door het OM genomen beslissingen op het terrein van computervredebreuk en het uiteindelijke aantal strafopleggingen, bestaat grotendeels uit zaken die door het OM zelf al worden geseponeerd of bij de rechter leiden tot vrijspraak dan wel een schuldigverklaring zonder straf.

Rechter geeft vaak taakstraf

Voor de zaken die bij de rechter wel tot een straf leiden betreft dit relatief vaak een taakstraf.
In bijna driekwart van de strafzaken werd deze straf opgelegd in 2015—2020. Dat is meer dan
in 2009—2014 toen zes op de tien schuldigverklaringen met een straf werden afgedaan met
een taakstraf. Het aandeel door de rechter opgelegde boetes is gedaald van 42 procent in
2009—2014 naar 12 procent in 2015—2020. Het aandeel gevangenisstraffen is daarentegen
toegenomen.