1. Tekort ruim 33 miljard euro
De coronacrisis liet in 2020 diepe sporen na in de overheidsfinanciën. Waar de overheid de voorgaande vier jaren een overschot realiseerde, was er in 2020 een tekort van 33,4 miljard euro. Uitgedrukt als percentage van het bruto binnenlands product (bbp) komt dit neer op 4,2 procent. Nederland zou hiermee normaliter voor het eerst sinds 2012 niet meer voldoen aan de Europese tekortnorm, die stelt dat het tekort niet meer dan 3 procent van het bbp mag bedragen. Vanwege de uitzonderlijke situatie hebben de eurolanden echter besloten dat de begrotingsregels tijdelijk worden losgelaten. Ook in 2021 werkt de coronacrisis nog door in de overheidsfinanciën. Het Centraal Planbureau (CPB) verwacht volgens de meest recente raming1) voor 2021 een tekort van 5,3 procent.
| Centrale overheid (% bbp) | Lokale overheid (% bbp) | Socialezekerheidsfondsen (% bbp) | Totaal (% bbp) | |
|---|---|---|---|---|
| '00 | -0,2 | 0,0 | 1,4 | 1,2 |
| '01 | -0,3 | -0,2 | 0,0 | -0,4 |
| '02 | -1,1 | -0,5 | -0,4 | -2,0 |
| '03 | -2,6 | -0,5 | 0,0 | -3,1 |
| '04 | -1,6 | -0,3 | 0,1 | -1,8 |
| '05 | 0,0 | -0,3 | -0,1 | -0,4 |
| '06 | 0,6 | -0,3 | -0,3 | 0,0 |
| '07 | 0,2 | -0,3 | -0,1 | -0,2 |
| '08 | 0,3 | -0,7 | 0,5 | 0,1 |
| '09 | -3,0 | -0,9 | -1,2 | -5,2 |
| '10 | -3,8 | -1,1 | -0,4 | -5,3 |
| '11 | -2,7 | -0,7 | -1,1 | -4,5 |
| '12 | -3,0 | -0,4 | -0,6 | -4,0 |
| '13 | -1,4 | -0,4 | -1,3 | -3,0 |
| '14 | -1,1 | -0,2 | -1,0 | -2,3 |
| '15 | -1,9 | -0,2 | 0,0 | -2,1 |
| '16 | -1,1 | 0,1 | 1,1 | 0,0 |
| '17 | 1,0 | -0,1 | 0,4 | 1,3 |
| '18 | 0,8 | -0,2 | 0,8 | 1,4 |
| '19 | 1,2 | -0,3 | 0,8 | 1,7 |
| '20* | -4,5 | -0,3 | 0,6 | -4,2 |
| * voorlopige cijfers | ||||
Het tekort is het gevolg van licht dalende inkomsten en flink stijgende uitgaven. Onder impuls van diverse coronagerelateerde steunmaatregelen namen de uitgaven met 12,5 procent toe tot 384,4 miljard euro. Dit zorgde vooral bij het Rijk voor een stevig tekort van 36 miljard euro. Bij de overige overheidslagen was het effect op het saldo beperkt. Dit komt mede doordat een groot deel van de coronamaatregelen die niet door het Rijk worden uitgevoerd, wél door het Rijk worden gefinancierd. Zo kenden zowel de gemeenten als provincies in 2020 weliswaar een tekort op de begroting van respectievelijk 1,1 miljard en 0,6 miljard euro, maar deze tekorten zijn kleiner dan in 2019. De socialezekerheidsfondsen sloten 2020 af met een overschot van bijna 5 miljard euro. Dit is wel minder dan in het 2019, toen het overschot bijna 7 miljard euro bedroeg.
| 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020* | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Centrale overheid | -8,0 | 7,6 | 6,3 | 9,4 | -36,0 | |
| Centrale overheid | Rijksoverheid | -7,7 | 7,4 | 5,8 | 9,3 | -36,0 |
| Centrale overheid | Overige centrale overheid | -0,3 | 0,3 | 0,5 | 0,1 | 0,1 |
| Lokale overheid | 0,5 | -0,5 | -1,4 | -2,2 | -2,3 | |
| Lokale overheid | Gemeenten | 0,0 | -0,8 | -1,3 | -1,7 | -1,1 |
| Lokale overheid | Gemeenschappelijke regelingen | 0,0 | 0,0 | 0,1 | 0,0 | 0,1 |
| Lokale overheid | Provincies | 0,4 | 0,1 | -0,5 | -0,6 | -0,6 |
| Lokale overheid | Waterschappen | -0,2 | -0,1 | -0,1 | -0,1 | -0,1 |
| Lokale overheid | Overige lokale overheden | 0,2 | 0,2 | 0,4 | 0,2 | -0,6 |
| Socialezekerheidsfondsen | 7,6 | 2,6 | 6,1 | 6,8 | 4,8 | |
| Overheidssaldo | 0,1 | 9,7 | 11,1 | 14,0 | -33,4 | |
| *voorlopige cijfers | ||||||