Hoe interpreteer je de SES-WOA-scores en hoe zijn deze bepaald?

Hoe moet ik de SES-WOA-score interpreteren?

De score geeft in één oogopslag weer hoe de gemeente, wijk of buurt scoort ten opzichte van andere gemeenten, wijken of buurten. De gemiddelde SES-WOA-score voor heel Nederland is gemiddeld 0 voor 2019 en ongeveer 0 voor de jaren 2014-2018 en 2020-2021 (MCA-coëfficiënten 2019 zijn toegepast op 2014-2021). Bij een hogere score zijn de inwoners welvarender en/of hoger opgeleid en/of langduriger aan het werk. Daarnaast kunnen de scores ook gebruikt worden als verklarende variabele in onderzoeken naar verschillen tussen wijken op het gebied van bijvoorbeeld leefbaarheid, brede welvaart, participatie, welzijn, gezondheidsverschillen, gebruik van gezondheidsvoorzieningen, onderwijs, gedrag, leefstijl et cetera.

Hoe zijn de SES-WOA-scores bepaald?

De SES-WOA-scores zijn voor elk huishouden berekend met een Multiple Correspondentie Analyse. De input voor de MCA is voor particuliere huishoudens op 1 januari in Nederland bestaat uit:

1. Het landelijke welvaartsdeciel waar het huishouden in valt (10 categorieën)
2. De categorale opleidingsniveauscores van het huishouden volgens de 2e digit van de SOI-indeling (5 categorieën). Het CBS beschikt over opleidingsniveaugegevens van individuen in het Opleidingsniveaubestand. De gegevens zijn niet integraal; het Opleidingsniveaubestand bevat gegevens voor zo’n 70% van de bevolking. Voor het jongere deel van de bevolking is er relatief meer informatie beschikbaar dan voor het oudere deel. Voor het afleiden van de SES-WOA-scores worden ontbrekende opleidingsgegevens geïmputeerd. Deze imputatie wordt door het CBS niet beschikbaar gesteld. De imputatie vindt plaats aan de hand van multinomiaal logistische regressie. Voor de hoofdkostwinners zijn de volgende verklarende variabelen die integraal beschikbaar zijn in het imputatiemodel opgenomen: geslacht, leeftijdsklasse, migratie-achtergrond, generatie, stedelijkheid, landsdeel, voornaamste inkomstenbron, welvaarts¬decielen en recent arbeids¬verleden (voortdurend werkzaam, gedeeltelijk werkzaam, niet-werkzaam en onbekend). De imputatie voor de partner van de hoofdkostwinner maakt gebruik van de volgende achter¬grondvariabelen: geslacht, leeftijdsklasse, migratie-achtergrond, generatie, stedelijkheid, landsdeel, sociaal-economische categorie, welvaarts¬decielen, recent arbeidsverleden van partner én van hoofdkostwinner, waargenomen of geïmputeerde opleidingsniveau van hoofdkostwinner. Het opleidingsniveau voor het huishouden wordt vervolgens bepaald door het hoogst behaalde opleidingsniveau van de hoofdkostwinner en diens eventuele partner te nemen.
3. De categorie voor recent arbeidsverleden waar het huishouden in valt (in 7 categorieën; Voortdurend werkzaam – Gedeeltelijk werkzaam; meer dan 3 jaar – Gedeeltelijk werkzaam; tussen 2 en 3 jaar – Gedeeltelijk werkzaam; tussen 1 en 2 jaar – gedeeltelijk werkzaam; tussen 1 maand en 1 jaar – niet werkzaam – Gepensioneerd)

Aan de hand van de scores per huishouden is de gemiddelde score per regio (gemeente/wijk/buurt/PC4) berekend. Voor de weergave op StatLine zijn de categorieën voor financiële welvaart, opleidingsniveau en recent arbeidsverleden samengevoegd om te lage aantallen te voorkomen wanneer er cijfers voor wijken en buurten worden gepubliceerd.

MCA is een vorm van principale-componentenanalyse voor categoriale variabelen. Een beschrijving is te vinden in [1]. Om precies te zijn, is voor de routine ‘mca’ gebruikt van het package ‘MASS’ in het statistische pakket R. De factoren zijn vervolgens geschaald met wortel(N*M)*wortel(N) (waarbij N = aantal huishoudens en M = het aantal kenmerken, hier M=3), zodat de scores ongeveer tussen -2 en 1 liggen en die range onafhankelijk is van het aantal huishoudens waarop het mca-model is geschat.
Uiteindelijk wordt er voor ieder deciel van financiële welvaart, iedere categorie van opleidingsniveau en iedere categorie van recent arbeidsverleden een factor geschat. De totale SES-WOA-score van een huishouden is de som van de corresponderende factoren en de score van een gemeente/wijk/buurt is het gemiddelde van alle totale SES-WOA scores voor de huishoudens in die gemeente/wijk/buurt.

Voor een voorbeeld, zie onderstaande tabel. De output van de MCA bestaat uit een coëfficiënt voor elke categorie van de variabelen. Zie onderstaande tabel, de derde kolom.

De SES-WOA score wordt berekend door de coëfficiënten die behoren bij de categorieën waartoe een persoon behoort bij elkaar op te tellen. De coëfficiënten zijn voor verslagjaar 2019 berekend en worden constant gehouden tot verslagjaar 2023.

Hieronder volgen twee voorbeelden die extremen uit het spectrum vertegenwoordigen:

1. Een persoon met opleidingsniveau basisonderwijs, in welvaartsdeciel 1 en in de afgelopen 4 jaar nooit werkzaam heeft SES-WOA score -2.2 - 2.1 - 2.7 = -7.0
2. Een persoon met opleidingsniveau Hbo-, wo-master, doctor, in welvaartsdeciel 10 en in de afgelopen 4 jaar voortdurend werkzaam heeft SES-WOA score 1.1 + 1.2 + 0.8 = 3.1

[1]: Abdi, H. & Valentin, D. (2007). Multiple correspondence analysis. Encyclopedia of measurement and statistics, 2(4), 651-657.

Wat is de populatie van de SES-WOA-score?

De populatie van de SES-WOA-score bestaat uit (personen in) particuliere huishoudens op 1 januari van het verslagjaar. De bevolking in instellingen, inrichtingen en tehuizen (circa 250 duizend personen in institutionele huishoudens) zijn buiten beschouwing gelaten, omdat de besteding van hun inkomen grotendeels vastligt (denk aan de verzorgingsbijdrage van tehuisbewoners). Particuliere huishoudens waarvan het inkomen niet bekend is, zijn buiten beschouwing gelaten (circa 100 duizend particuliere huishoudens). Dit gaat vaak om migranten, expats en personeel van buitenlandse ondernemingen/instellingen. De gegevens van circa 700 huishoudens (in 2019; dit betreft 0,008% van het totaal) zijn niet meegenomen, omdat daarvoor geen wijk/buurt kon worden vastgesteld. Dit kan verschillende redenen hebben, waaronder verkeerd getypeerde/gelokaliseerde adressen, daklozen, ongeregistreerden enzovoort.

Welke cijfers over de SES-WOA-score zijn beschikbaar?

• In StatLine zijn cijfers over Sociaal-economische status; scores per wijk en buurt, regio-indeling 2022 en Sociaal-economische status; scores per wijk en buurt, regio-indeling 2021 beschikbaar.
• Op aanvraag van het RIVM zijn de scores ook per Sociaal-economische status per postcode berekend voor 2019.
• Op aanvraag van DUO zijn deze gegevens ook exclusief studentenhuishoudens bepaald per viercijferige postcode. Ook op gemeente/wijk/buurtniveau zijn deze cijfers te vinden.
  Let op: De cijfers over opleidingsniveau zijn niet beschikbaar in deze tabel vanwege mogelijk onthullingsrisico. Indien opleidingsniveau-gegevens gewenst zijn kan het CBS tegen betaling onderzoeken of dit mogelijk is en indien mogelijk, publiceren op de CBS-website.

Verder:

• Een korte onderzoek omschrijving met daarin o.a. de gebruikte bronnen, beschrijving van de methoden en gebruikte spreidingsmaat.
• Een nieuwsbericht op de CBS-website over Statusscore per wijk en buurt o.b.v. welvaart, opleidingsniveau en arbeid.
• Het is mogelijk om via de beveiligde CBS-omgeving met de SES-WOA-scores op huishoudniveau te werken.
• Er zijn geen SES/WOA-scores beschikbaar van vòòr 2014 (wel zijn gegevens beschikbaar over financiële welvaart, opleidingsniveau en arbeidsverleden).