Nieuwsbrief Regionaal, mei 2022

Nieuwbouwwijk aan het water

In deze nieuwsbrief

Welkom in de tweede Nieuwsbrief Regionaal van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) van 2022. Deze nieuwsbrief verschijnt vier keer per jaar en bevat een overzicht van de nieuwste cijfers en publicaties op lokaal niveau en overige ontwikkelingen op het gebied van regionale en ruimtelijke statistieken. Wij wensen u veel leesplezier!

Meer COVID-19-sterfte in grote steden 

In het eerste jaar van de coronapandemie overleden 7 394 mensen in de vier grote steden aan COVID-19. In de rest van Nederland overleden 20 553 mensen aan COVID-19. Echter, als percentage van de totale sterfte was de sterfte aan COVID-19 hoger in de vier grote steden (17 procent) dan in de rest van Nederland (15 procent). De verschillen waren met name duidelijk aan het begin van de tweede golf (week 39 tot en met 49 van 2020).

Dat blijkt uit onderzoek naar sociaal-demografische verschillen in COVID-19-sterfte tijdens het eerste jaar van de coronapandemie. Sterfteverschillen zijn onderzocht in relatie tot regio, type zorg, welvaartsniveau, migratieachtergrond en huishoudensgrootte.

Gemiddeld gasverbruik in 2020 was 1 120 m3 per woning

In 2020 was het gemiddelde aardgasverbruik van woningen 1 120 m3 per jaar. In Purmerend, een gemeente waar bijna drie kwart van de woningen aangesloten is op stadswarmte, was het aardgasverbruik met 320 m3 het laagst van alle gemeenten. Ook in gemeenten Almere, Nieuwegein en Duiven, waar ongeveer de helft van de woningen stadsverwarming heeft, lag het gasverbruik ruim onder het landelijk gemiddelde. Het gasverbruik per woning was met 2 030 m3 het hoogst in Rozendaal.

Deze cijfers zijn afkomstig uit de tabel Kerncijfers Wijken en Buurten 2020. Begin april zijn hierin voorlopige cijfers toegevoegd binnen de thema’s Energie, Arbeid en Inkomen. In de tabel over 2019 zijn definitieve cijfers toegevoegd binnen de thema’s Arbeid en Inkomen. Daarnaast bevatten de tabellen diverse andere cijfers over een breed scala aan onderwerpen, onder andere bevolking, inkomen, woningen, opleidingsniveau en nabijheid van voorzieningen.

Consumentenvertrouwen in Limburg het laagst

Nooit eerder waren consumenten zo somber als in april 2022. Met een score van –48 lag het consumentenvertrouwen ruim onder het gemiddelde over de afgelopen twintig jaar (–8). Het vorige dieptepunt werd bereikt in maart 2013 tijdens de eurocrisis. Consumenten waren in april 2022 pessimistischer dan ooit over de economie en ook de koopbereidheid was nog nooit zo laag (-35).

In het 1e kwartaal van 2022 was de Nederlandse consument al somber (-31). Het regionale consumentenvertrouwen was het hoogst in Utrecht en Zeeland (-27), en het laagst in de provincie Limburg (-41). Consumenten in Limburg hadden tevens de laagste koopbereidheid (-32).
Het somberst over het economisch klimaat waren de consumenten in Flevoland (-60).

Economie groeit in 2021 het sterkst in Haarlemmermeer

In 2021 is de Nederlandse economie met 4,8 procent gegroeid. In de regio Haarlemmermeer is de economie het sterkst gegroeid, met ongeveer 9 procent. Dit meldt het CBS na de publicatie van cijfers over het vierde kwartaal 2021. 
In 2020 was in Haarlemmermeer de krimp nog het sterkst door de impact van de coronacrisis op de luchtvaartsector. Dankzij de groei van de luchtvaart en de daaraan gerelateerde dienstverlening groeide de economie in Haarlemmermeer 2021 weer. Desondanks is de economie in Haarlemmermeer nog ongeveer 12 procent kleiner dan voor de crisis.  

Ook in de regio’s IJmond en Zuidoost-Noord-Brabant liet de economie in 2021 een substantiële groei zien. Hier bedroeg de groei circa 8 procent en is de economie inmiddels 5 procent groter dan voor de coronacrisis. De productie van de industrie droeg hieraan in sterke mate bij. Ook in de regio’s Overig Noordoost-Noord-Brabant, Noord-Limburg en Zeeuws-Vlaanderen zorgde de industrie voor een sterke groei.

Statusscore per wijk en buurt o.b.v. welvaart, opleidingsniveau en arbeid

Het CBS heeft voor het eerst cijfers over welvaart, opleidingsniveau en arbeidsmarktdeelname in onderlinge samenhang op laagregionaal niveau in kaart gebracht. Voor elke gemeente, wijk en buurt is een gecombineerde score berekend op basis van gegevens over elk huishouden.

De zogeheten SES-WOA-score geeft in één oogopslag weer hoe de gemeente, wijk of buurt scoort ten opzichte van andere gemeenten, wijken of buurten op deze drie belangrijke elementen van de sociaaleconomische status. Bij een hogere SES-WOA-score zijn de inwoners welvarender en/of hoger opgeleid en/of langduriger aan het werk. De cijfers zijn berekend voor 2014 tot en met 2019, voor de gemeente-indeling van 2021.

Spreiding binnen gemeente, wijk of buurt

Ook de spreiding binnen een gemeente, wijk of buurt is in beeld gebracht; dit geeft aan in welke mate huishoudens binnen de gemeente, wijk of buurt van elkaar verschillen in termen van welvaart, opleidingsniveau en arbeidsmarktdeelname. Hoe hoger de score, hoe meer spreiding.

In de databank StatLine zijn de uitkomsten te vinden voor alle gemeenten, alle wijken en alle buurten voor de jaren 2014 tot en met 2019.

Wijzigingen wijk- en buurtindelingen

Alle gemeenten in Nederland zijn ingedeeld in wijken en buurten. Gemeenten voeren eigen beheer op hun wijk- en buurtindeling (WBI) en kunnen jaarlijks tot 1 april wijzigingen doorgeven aan het CBS. Het CBS voegt de WBI’s van alle gemeenten samen tot een landelijk dekkende wijk- en buurtkaart die begin juni verschijnt. Dit jaar hebben 24 gemeenten van deze mogelijkheid gebruik gemaakt en hun aangepaste wijken en buurten doorgegeven voor de buurtkaart van 2022. Vergeleken met 2021 komen er 239 buurten en 94 wijken bij. 

De WBI is een voor gemeenten belangrijke indeling, die ook door andere partijen wordt toegepast, waaronder planbureaus, politie, makelaars, journalisten, onderzoeksinstituten en diverse andere overheidsinstanties. Werkt u bij een gemeente en wilt u de wijk- en buurtindeling wijzigen? Hier staan de richtlijnen voor de wijk- en buurtindeling zoals opgesteld in samenwerking met een tiental gemeenten.

Kwart eerstejaarsstudenten uit buitenland

Steeds meer buitenlandse studenten schrijven zich in bij Nederlandse hogescholen en universiteiten. Ook tijdens de COVID-19 pandemie zette deze stijging door. In het studiejaar 2020/’21 werd voornamelijk online onderwijs gegeven, wat kan verklaren dat er geen terugloop te zien is in het aantal internationale studenten, ondanks reisbeperkingen in veel landen. In het huidige studiejaar (2021/’22) komt een kwart van alle eerstejaarsstudenten in het hoger onderwijs uit het buitenland. Het aandeel internationale eerstejaarsstudenten op de universiteit is zelfs bijna 40 procent. Dit jaar staan er in totaal 115 duizend studenten uit het buitenland ingeschreven in het hoger onderwijs. Het grootste deel komt uit Europa. Nederland is met name onder Duitse studenten populair: een vijfde van alle internationale studenten in 2021/’22 heeft de Duitse nationaliteit. Meer informatie?

Veiligheidsmonitor 2021 verschenen

Op 1 maart 2022 is de Veiligheidsmonitor 2021 verschenen. Dit is een grootschalige enquête van het CBS en het ministerie van Justitie en Veiligheid over de thema’s leefbaarheid en overlast in de woonbuurt, veiligheidsbeleving, slachtofferschap van (traditionele en online) criminaliteit, het oordeel van de burger over de politie, en preventie. 

In 2021 hebben 173 duizend inwoners van Nederland van 15 jaar en ouder aan het onderzoek deelgenomen. Deze grote steekproef maakt het mogelijk om niet alleen op landelijk niveau cijfers te presenteren, maar ook op regionaal niveau voor bijvoorbeeld provincies, grote gemeenten en politieregio’s. Onderstaande kaart laat zien welk aandeel van de inwoners van gemeenten met meer dan 70 duizend inwoners zich weleens onveilig voelt in de eigen buurt. Veel meer regionale cijfers zijn te vinden in de publicatie Veiligheidsmonitor 2021 en in de StatLinetabel Sociale veiligheid; regio.

50 jaar vierkantstatistieken

Begin april 2022 heeft het CBS  statistische gegevens naar vierkanten gepubliceerd voor het jaar 2021. Daarnaast kwamen updates uit van eerder verschenen jaarversies 2019 en 2020. Het betreft data over inwoners, huishoudens, sociale zekerheid, inkomen, woningen, energie en nabijheid van voorzieningen. 

De gebiedsindelingen omvatten vierkanten van 100 meter bij 100 meter en vierkanten van 500 meter bij 500 meter. Over laatstgenoemde categorie maakt het CBS reeds gegevens vanaf 1971. Met ingang van verslagjaar 2015 is het aantal onderwerpen aanzienlijk uitgebreid. Gegevens naar vierkant worden gekoppeld aan een kaart aangeboden en zijn praktisch bij vergelijkingen in de tijd. Waar de grenzen van gemeenten, wijken en buurten van jaar op jaar kunnen variëren, blijven vierkanten onveranderd. Daarom zijn de gegevens van een vierkant altijd te vergelijken met cijfers van een ander jaar.

CBS brengt kwetsbaarheid netwerken bijstandsontvangers in beeld

Het CBS heeft voor de gemeente Den Haag de netwerken van Haagse bijstandsontvangers in kaart gebracht. Hierbij is gekeken naar de kwetsbaarheid van buren en familie van bijstandsontvangers.  De kwetsbaarheid van deze persoonsnetwerken is op drie thema’s onderzocht: sociaaleconomische positie, gebruik van voorzieningen en zorg. De netwerken van Haagse bijstandsontvangers zijn daarbij vergeleken met die van bijstandsontvangers uit Amsterdam, Rotterdam en Utrecht en met netwerken van mensen met een baan.

De resultaten laten zien dat de familieleden en buren van Haagse bijstandsontvangers vaker kwetsbaar zijn dan de familie en buren van Haagse werkenden. De grootste verschillen tussen de Haagse onderzoeksgroepen zijn zichtbaar bij armoede. Gemiddeld zijn familieleden van Haagse bijstandsontvangers vaker arm dan familieleden van werkenden. Bij vergelijking met de andere grote steden blijkt dat de buren van bijstandsontvangers in Den Haag en Rotterdam gemiddeld vaker kwetsbaar zijn dan de buren van bijstandsontvangers in Amsterdam en Utrecht. Meer lezen?

Dashboard regionaal-economische kengetallen 

Het CBS heeft op verzoek van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) een dashboard ontwikkeld dat diverse regionaal-economische indicatoren laat zien. Zo kunnen regio’s onderling vergeleken worden en biedt dit een basis om in te spelen op de samenhang tussen regionaal en nationaal beleid. De cijfers zijn gevisualiseerd in het recent ontwikkelde Dashboard regionaal-economische kengetallen. 

De nationale economie van Nederland wordt door alle regio’s samen verwezenlijkt. Verschillende regio’s spelen daarin hun eigen, unieke rol. De toegang tot economische activiteiten op het gebied van kennis of producten is van belang voor de productiviteit van een regio en daarmee voor Nederland. Het dashboard geeft onder andere inzicht in (de ontwikkeling van) het aantal bedrijfsvestigingen, werkenden en werklozen en het gebruik van innovatieregelingen per regio.

Regiomonitor regio Groningen - Assen

De Regiomonitor Regio Groningen-Assen (RGA) geeft inzicht in het daily urban system van dit gebied. Dit is de regio rondom de steden Groningen en Assen, een logisch samenhangend gebied met een clustering van bedrijven, organisaties en mensen. Binnen dit gebied vinden de belangrijkste dagelijkse verplaatsingen (woon, werk, sport, studie) plaats. Om een fenomeen als het daily urban system van een regio te beschrijven, kan niet worden volstaan met één indicator. Deze monitor bestaat dan ook uit een brede set indicatoren met de nadruk op het thema wonen. Ruim 100 indicatoren geven een beeld van de woningmarkt in de regio, van inzicht in de bestaande woningvoorraad, aantallen en type nieuwbouw tot de prijsindex van bestaande koopwoningen. Een groot aantal indicatoren is speciaal voor dit dashboard op gemeentelijk niveau beschikbaar gesteld.

Bestand bodemgebruik 2017 gepubliceerd

In het eerste kwartaal van 2022 publiceerde het CBS het Bestand Bodemgebruik voor het jaar 2017. Het Bestand Bodemgebruik is een digitale kaart waarin het gebruik van het Nederlandse terrein in beeld wordt gebracht.  De statistiek bodemgebruik onderscheidt verschillende typen terreinen, zoals verkeersterrein, bebouwd terrein, recreatieterrein en natuurterrein. Tegelijk met het Bestand Bodemgebruik is het Mutatiebestand Bodemgebruik 2017 verschenen. Met dit bestand kunnen veranderingen in het gebruik van het Nederlandse grondgebied vanaf 1996 en daaropvolgende verslagjaren in kaart worden gebracht. Cijfers in tabelvorm over het bodemgebruik per gemeente, wijk en buurt zijn via StatLine beschikbaar.

Innovatief onderzoek naar drones met CBS-data

Gemeenten worden geconfronteerd met een nieuw publiek domein, dat van het lage luchtruim waar meer en meer drones vliegen. Dat biedt kansen, maar gaat ook gepaard met risico’s waar zij zich op moeten voorbereiden. Gemeenten moeten dan ook betrokken worden bij de ontwikkelingen op dronegebied.

Particulieren vliegen er mee als hobby, maar ook hulpdiensten, overheidsdiensten en bedrijven gebruiken ze steeds vaker drones. Reden voor Foeke Boersma, student Geographical Information Management and Applications aan de Universiteit Utrecht, om op verzoek van het CBS en het Kadaster innovatief onderzoek te doen naar vliegroutes van drones.

Boersma heeft drie scenario’s gebruikt met accent op respectievelijk natuur en recreatie, woongebieden en de bevolkingsdichtheid, en infrastructuur. ‘Uit dit onderzoek is naar voren gekomen dat Multi Criteria Analyse bruikbaar is. In alle drie de scenario’s is de lengte van de weg een belangrijk criterium. Het zou daarom interessant zijn om vervolgonderzoek te laten doen met een rekenmethode die minder waarde hecht aan de weglengte in de weging van de ideale droneroute.’

Binnenkort te verschijnen regionale publicaties

De komende maanden brengt het CBS de volgende regionale publicaties uit:

3 juni Sterfte per week 
30 juni Onderweg in Nederland
15 juli WOZ-waarde van woningen
22 juli Prijzen bestaande koopwoningen naar regio en type woning

NB: Deze publicatielijst is nog onder voorbehoud. Voor de meest actuele stand van zaken kunt u de publicatieplanning op de CBS-website raadplegen.