Nieuwsbrief Regionaal, augustus 2024

Nieuwbouwwijk aan het water

In deze nieuwsbrief

Welkom in de tweede Nieuwsbrief Regionaal van 2024, van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Deze nieuwsbrief bevat een overzicht van de nieuwste cijfers en publicaties op lokaal niveau en overige ontwikkelingen op het gebied van regionale en ruimtelijke statistieken. 

Regionale statistieken

Den Haag het dichtstbevolkt

De bevolkingsdichtheid loopt uiteen in Nederland, van 23 inwoners per vierkante kilometer op Schiermonnikoog tot meer dan 3 duizend in grotere gemeenten in vooral de Randstad. Op 1 januari 2024 was Den Haag met ongeveer 6,9 duizend inwoners per vierkante kilometer het dichtstbevolkt. Op deze datum had Nederland gemiddeld 533 inwoners per vierkante kilometer landoppervlak. In 1995 waren dat er nog 455. Door bevolkingsgroei wonen er steeds meer mensen binnen een vierkante kilometer. 

De bevolkingsdichtheid verschilt sterk tussen regio's. Deze is het hoogst in West-Nederland en het laagst in Noord-Nederland. De provincie met de hoogste bevolkingsdichtheid is Zuid-Holland, waar meer dan 1 400 mensen per vierkante kilometer wonen. Ook Noord-Holland is dichtbevolkt met ruim 1 100 inwoners per vierkante kilometer. In Drenthe is er het meeste landoppervlak per inwoner. In die provincie wonen gemiddeld 191 personen per vierkante kilometer, ruim zeven keer minder dan in Zuid-Holland. Meer cijfers zijn te vinden in de StatLine-tabel Regionale kerncijfers Nederland. 

Waar is de sterfte het hoogst en waar overlijden de minste mensen?

In 2023 overleden bijna 170 duizend mensen in Nederland. Dit komt neer op 9,5 overledenen per duizend inwoners. In de gemeente Laren (Noord-Holland) overleden relatief de meeste mensen, met 22,1 sterfgevallen per duizend inwoners. Ook in Rheden (16,3), Valkenburg aan de Geul (15,3) en Bergen (15,0) was de sterfte hoog. Gemeenten met een hoge sterfte zijn vaak vergrijsde gemeenten, maar bijvoorbeeld ook gemeenten waar het inkomen naar verhouding laag is, zoals eerder beschreven in het nieuwsbericht Bovenaan welvaartsladder bijna 25 jaar langer in goede gezondheid.

Het aantal sterfgevallen was juist relatief laag in Urk, met 5,5 per duizend inwoners, gevolgd door Almere (5,5), Pijnacker-Nootdorp (5,8) en Utrecht (gemeente) (5,8). Deze en meer demografische regionale cijfers over 2023 zijn te vinden in het Dashboard bevolking en op StatLine. 

Vooral in Zoeterwoude veel woningen in de pijplijn

Sinds afgelopen april publiceert het CBS niet alleen maandelijks wat er gebouwd is, maar ook wat er gebouwd gaat worden, oftewel: hoeveel woningen en niet-woningen zitten er in de pijplijn?
Deze woningen en niet-woningen, zoals kantoren en winkels, hebben een verleende bouwvergunning en/of er is gemeld dat de bouw is gestart. 

Aan het eind van 2023 zaten in Nederland ruim 177 duizend woningen in de pijplijn om gebouwd te worden. Dat waren bijna 58 duizend woningen meer dan aan het eind van 2015. In Zoeterwoude zaten de meeste woningen in de pijplijn ten opzichte van de woningvoorraad. In deze gemeente was 10,7 procent een woning met een verleende bouwvergunning en/of een woning waarvan de bouw is gestart. Daarna volgde Ouder-Amstel, met 8,4 procent. In de noordelijke provincies en in Limburg zaten relatief gezien de minste woningen in de pijplijn.

Vermogen van zonnepanelen met ruim 22 procent gestegen

In 2023 is het opgestelde vermogen van zonnepanelen met ruim 22 procent gestegen tot 23,9 gigawatt, vergeleken met 2022. In totaal telde Nederland 2,8 miljoen installaties, waarvan ruim 2,5 miljoen op woningen. Woningen met zonnepanelen zorgden daarmee voor iets meer dan 42 procent van het totale vermogen, met gemiddeld bijna 4 duizend watt per woning. 

Het opgestelde vermogen van zonnepanelen kan per gemeente verschillen. In 2023 stond in Nederland gemiddeld 0,71 megawatt aan zonnepanelen per vierkante kilometer opgesteld. Bijna 4 op de 10 gemeenten hadden een opgesteld vermogen van meer dan 1 megawatt per vierkante kilometer. Zwijndrecht was met meer dan 5 megawatt de gemeente met het meeste vermogen per vierkante kilometer. Meer informatie is te vinden in het nieuwsbericht Vermogen zonnepanelen iets minder sterk toegenomen in 2023.

Herkomstsegregatie hangt samen met stedelijkheid 

Mensen met een Nederlandse herkomst (in Nederland geboren, net als hun ouders) die in stedelijke buurten wonen, hebben in verhouding veel mensen met een andere herkomst in hun netwerk van buren, collega's, familie, huisgenoten en klasgenoten. Zij leven dus minder gesegregeerd dan mensen met een Nederlandse herkomst die in niet-stedelijke buurten wonen. Segregatie naar herkomst laat zien hoe sterk gescheiden mensen leven van andere herkomstgroepen. Dit wordt uitgedrukt in een segregatiescore, waarbij 0 ‘niet gesegregeerd’ betekent en 1 ‘volledig gesegregeerd’.  

Alle herkomstgroepen in het onderzoek hebben in verhouding veel mensen van hun eigen herkomst in hun netwerk en leven dus in zekere mate gesegregeerd. Voor mensen van Belgische, Poolse en Nederlandse herkomst geldt dat zij in niet-stedelijke buurten meer gesegregeerd leven dan in meer stedelijke buurten. Voor herkomstgroepen Turkije, Marokko, Indonesië, Suriname, Nederlandse Cariben, China en het Verenigd Koninkrijk geldt het tegenovergestelde: zij leven minder gesegregeerd in niet-stedelijke buurten dan in stedelijke buurten. Voor de Duitse herkomstgroep is de relatie niet eenduidig.

Statistieken in opdracht

Bevolkingskernen 2021 verschenen

In maart is Bevolkingskernen in Nederland gepubliceerd. De afbakening van bevolkingskernen is voortgekomen uit vraag naar cijfers op dit niveau vanuit het Volkstellingsprogramma 2021 van Eurostat. Deze regionale afbakening van steden en dorpen wordt eens in de tien jaar uitgevoerd. 

Naast een groot aantal kerncijfers van 2021 over bevolking, huishoudens, wonen, sociale zekerheid, dichtheid en nabijheid van voorzieningen is ook de nabijheid voor een aantal voorzieningen in 2011 voor deze bevolkingskernen afgeleid. De publicatie is als kaart met gekoppelde gegevens verschenen.

Een bevolkingskern bestaat uit aaneengesloten bebouwd gebied met woongebied als kern. De afbakening houdt zich niet aan administratieve grenzen als gemeenten of wijken. Zo maken de bebouwde gebieden van onder andere Rijswijk (Zuid-Holland), Den Haag, Voorburg, Loosduinen en Delft onderdeel uit van de kern Groot-’s-Gravenhage.  

Dashboard Verhuisbewegingen bevat nu alle gemeenten

In 2022 zijn 4 005 volwassenen vanuit de gemeente Zwolle naar een andere gemeente binnen Nederland verhuisd. Van hen hoorden 270 personen tot een gezin met kinderen jonger dan 5 jaar. Deze jonge gezinnen verhuisden vanuit Zwolle het meest naar gemeenten in de directe omgeving zoals Kampen, Dalfsen, Zwartewaterland of Hardenberg, maar een enkeling verhuisde ook naar een gemeente verder weg zoals Delft of het Zeeuwse Tholen.

Het dashboard Verhuisbewegingen 2017-2022 geeft per gemeente een beeld van de algemene verhuisstromen, maar ook van specifieke doelgroepen, zoals bijvoorbeeld jonge gezinnen, middeninkomens of studenten. Het dashboard is ontwikkeld door het CBS in opdracht van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Inmiddels is de zesde versie van het dashboard verschenen. Daarbij zijn de verhuizingen over 2022 toegevoegd en zijn nu cijfers beschikbaar voor alle Nederlandse gemeenten.

Urban Data Centers

Heerlen-Noord bouwt aan betere toekomst

In opdracht van het Nationaal Programma Heerlen-Noord (NPHLN) heeft het CBS een dashboard gebouwd om programmadoelstellingen voor wonen, werken, leren, veiligheid en gezondheid te monitoren.

Heerlen-Noord is 1 van de 20 focusgebieden die vanuit het Rijk en het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV) zijn aangewezen als kwetsbare gebieden. Het NPLV-programma betreft een langjarige inzet van het Rijk om samen met gemeenten en andere lokale partijen de leefbaarheid en veiligheid in 19 steden te verbeteren en de bewoners weer perspectief te bieden. 
Het aandeel jongeren (16 tot en met 23 jaar) met een startkwalificatie ligt in Heerlen-Noord al jaren onder de streefwaarde van het Nederlands gemiddelde (58,9 procent in 2022). Met 48,5 procent bleef dit aandeel in Heerlen-Noord in 2022 ook achter bij de gemeente als geheel (51,1 procent). Binnen het NPLV-programma gaan bewoners, bedrijven, overheden en maatschappelijke organisaties ook op dit terrein 25 jaar samenwerken aan een betere toekomst voor Heerlen-Noord.

Onderzoek naar laaggeletterdheid

In Nederland hebben ongeveer 2,5 miljoen mensen te maken met laaggeletterdheid. Zij hebben vaker problemen met onder andere het zoeken naar en vinden van een baan, en zijn vaker ziek doordat zij medische informatie minder makkelijk tot zich kunnen nemen. Als gemeenten zicht hebben om welke groep het gaat en in welke wijken dit probleem het vaakst voorkomt, kunnen zij hier gerichter beleid op voeren. 

In het verleden heeft het CBS onder andere voor de gemeenten Den Haag en Rotterdam een inschatting gemaakt van het aandeel mensen met laaggeletterdheid per stadsdeel en/of wijk. Dit is gebeurd op basis van data uit het Programme for the International Assessment of Adult Competencies (PIAAC), een internationaal onderzoek waarin kennis en vaardigheden van volwassenen in kaart gebracht worden. De resultaten van het PIAAC zijn gekoppeld aan demografische factoren om zo per gemeente, stadsdeel of wijk een inschatting te maken van de mate waarin laaggeletterdheid voorkomt.

Eind 2024 komen nieuwe data beschikbaar vanuit het PIAAC. Op basis van die gegevens gaat het CBS voor geïnteresseerde gemeenten opnieuw inschatten wat de mate van laaggeletterdheid is in hun gemeente en in hun stadsdelen en wijken.

Overig nieuws

Samenwerkingsinitiatief Data Delen Armoede en Schulden

Het CBS werkt samen met de VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten), de NVVK (Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet) en Divosa (Vereniging van Directeuren van Overheidsorganen voor Sociale Arbeid) aan een initiatief om informatie over armoede en schulden periodiek in kaart te brengen op gemeentelijk en landelijk niveau. Denk daarbij bijvoorbeeld aan cijfers over het aantal hulpvragers, het type trajecten, de hoogte van schuldbedragen, de lengte van doorlooptijden en de uitgaven die met het werk gemoeid zijn. Met de nieuwe datastroom is het makkelijker een landelijk beeld te krijgen over armoede en schulden, wat kan helpen bij het maken van beleid.

Deze aanpak levert voor de gemeenten de volgende voordelen op: 

  • Gemeenten worden ontlast door minder (handmatige) uitvragen
  • Gemeenten krijgen sneller en beter inzicht in het (effect van) armoede- en schuldenbeleid en de situatie van inwoners
  • We kunnen een betere kwaliteit van informatie bieden: meer eenduidige gegevens over armoede en schulden.

Om deze cijfers inzichtelijk te kunnen maken is de hulp nodig van alle gemeenten in Nederland. In januari start de eerste uitvraag bij gemeenten om gegevens over armoede en schulden op te vragen. In het najaar ontvangen gemeenten een uitnodigingsbrief van het CBS met een toelichting over het aanleveren van de gegevens. Uiteraard let het CBS hierbij zorgvuldig op de privacy en veiligheid van gegevens. Meer informatie over dit initiatief is te vinden op de website van Divosa.

Binnenkort te verschijnen regionale publicaties

Op het moment van samenstellen van deze nieuwsbrief staan nog geen regionale publicaties gepland voor de komende periode. Voor de meest actuele stand van zaken kunt u de publicatieplanning op de CBS-website raadplegen.