Ruimtelijke statistieken

Ruimtelijke statistieken sluiten aan op de ruimtelijke structuur van Nederland, en niet op administratieve indelingen zoals provincies en gemeenten. Indien een adres bekend is kan met behulp van het bestand Adrescoördinaten Nederland (ACN) van het Kadaster precies de ligging worden bepaald. Om van een willekeurig gebied bijvoorbeeld het aantal inwoners te berekenen, worden alle mensen van wie het woonadres binnen dat gebied ligt met behulp van GIS-technieken (Geografisch Informatie Systeem) meegeteld voor de uitkomsten.

De afgelopen jaren heeft het CBS verscheidene ruimtelijke statistieken ontwikkeld, over onder meer:

1. Bevolkingskernen

Een bevolkingskern is een gebied met aaneengesloten bebouwing, waarbij geen rekening wordt gehouden met de ligging van bijvoorbeeld gemeentegrenzen. Een bevolkingskern kan dus in meerdere gemeenten liggen, zoals Groot-Amsterdam en Groot-Leiden. Anderzijds zijn er veel gemeenten met meerdere kleinere kernen, zoals Apeldoorn en Emmen. In totaal telt Nederland zo’n 2 200 bevolkingskernen.
In 2001 is de statistiek Bevolkingskernen ontwikkeld, waarvoor de volgende gegevens binnen de kernen zijn geteld: bevolking (naar leeftijd, geslacht, herkomst en huishoudenssamenstelling), woningen (naar eigendomssituatie, woningbezetting, woningwaarde) en nabijheid van voorzieningen.
De meest recente gegevens zijn gepubliceerd in de Geopackage Bevolkingskernen 2021. Meer informatie over deze statistiek is te vinden in de bijbehorende onderzoeksbeschrijving.

2. Vierkanten

In het kader van de Volkstelling zijn in 1971 voor het eerst uitkomsten samengesteld en gepubliceerd per vierkant van 500 bij 500 meter. Daartoe is destijds een raster over Nederland gelegd, dat het totale grondgebied indeelde in circa 100 000 vierkanten waarop wijzigingen in bestuurlijke grenzen van geen enkele invloed zijn. Vanwege die vaste grenzen hebben beleidsmedewerkers een toenemende behoefte aan gegevens op het niveau van vierkanten.
Inmiddels is het CBS begonnen met het ontwikkelen van een reguliere statistiek met gegevens per vierkant van 500 bij 500 meter en van 100 bij 100 meter. Het aantal vierkanten is echter zo groot dat deze niet in een tabel kunnen worden opgenomen. De uitkomsten zullen dan ook worden gepubliceerd via een geoservice.
Een kaart met statistieken per vierkant is al beschikbaar.

3. Nabijheidsgegevens

In de nabijheidsstatistiek wordt de kortste afstand over de weg berekend naar verschillende voorzieningen. Dat wordt gedaan vanaf elk adres tot bijvoorbeeld de dichtstbijzijnde supermarkt, school of huisartsenpraktijk. Ook wordt het aantal voorzieningen binnen een bepaalde afstand over de weg berekend en gepubliceerd. Voorwaarden voor het kunnen samenstellen van dergelijke gegevens is dat van zowel de doelgroep (inwoners) als van de voorziening (huisarts, school, winkel, etc.) alle locaties beschikbaar zijn.
De uitkomsten worden in StatLine gepubliceerd op regionaal niveau en op buurtniveau. Meer informatie over deze statistiek is te vinden in de onderzoeksbeschrijving.

4. Infrastructuur

Door gebruik te maken van registers van de Dienst Verkeer en Scheepvaart is het mogelijk de lengte van (vaar)wegen te bepalen. In de StatLine-tabel over de lengte van wegen wordt onderscheid gemaakt naar de beheerder (rijk, provincie, gemeente, waterschap) en het type weg (gescheiden rijbanen of niet, parallelweg, verbindingsweg, etcetera). In de tabel over de lengte van vaarwegen wordt onderscheid gemaakt naar type vaarweg (rivier, kanaal, vaargeul etcetera), bevaarbaarheid (type boot), economisch belang en recreatieve gebruiksmogelijkheden. Voor de tabel over de lengte van spoorwegen worden bestanden van ProRail gebruikt. Deze informatie wordt uitgesplitst naar aantal sporen en elektrificatie.

5. Bodemgebruik

De bodem van Nederland wordt voor verschillende doeleinden gebruikt, zoals wonen, werken, transport, landbouw, natuur en water. Het CBS geeft inzicht in het bodemgebruik op een digitale kaart met regionale cijfers die twee- tot driejaarlijks wordt bijgewerkt. Deze kaart (shapefile) is gratis op te vragen via de infoservice van het CBS en te gebruiken met GIS-software.
De meest recente oppervlaktecijfers voor Nederland als geheel en voor de gemeenten afzonderlijk zijn te vinden in de StatLine-tabel Bodemgebruik.

Meer informatie over deze statistiek is te vinden in de onderzoeksbeschrijving.