CBS Urban Data Centers: invulling en meerwaarde

Een CBS Urban Data Center (UDC) is een intensieve, tailor made samenwerking tussen het CBS en een gemeente of regio. Een UDC is gericht op het verbreden, verdiepen en verbeteren van data op lokaal niveau door de kennis, data en expertise van het CBS en een gemeente bij elkaar te brengen. Het resultaat: een feitelijke, datagedreven basis voor beleid en besluitvorming en mogelijkheden tot besparingen op de gemeentelijke begroting door een slim(mer) gebruik van data.

Data als basis voor beleid

Een groeiend aantal gemeenten wil datagedreven en ‘’evidence based’’ werken. Zij willen met andere woorden een gemeentelijk beleid dat niet gebaseerd is op onderbuikgevoel maar op feiten en data.

Veel gemeenten willen en moeten dus steeds meer werken op basis van data. Echter, het werken met data is geen core-business van een gemeente, maar wel van het CBS. Hierin ligt de basis voor een structurele samenwerking tussen gemeenten en het CBS waarbij CBS data- en expertise volledig kunnen worden afgestemd op de behoeften van een gemeente.
Binnen een UDC komen de beleidsvragen van een gemeente en de data en expertise van het CBS samen: het CBS ondersteunt de gemeente bij het verzamelen, verwerken en analyseren van de data die nodig zijn om specifieke beleidsvragen te beantwoorden.
Omdat de expertises en werkgebieden van de organisaties complementair aan elkaar zijn, leidt de samenwerking binnen een UDC tot 1 + 1 = minstens 3. Met behulp van een UDC kunnen gemeenten zich ontwikkelen tot een smart city of een smart society, die datagestuurd werkt. Daarnaast kan het CBS er door zijn kennis op het gebied van methodologie voor zorgen dat de aanpak overal hetzelfde is, waardoor cijfers geografisch en in de tijd vergelijkbaar worden, zowel lokaal als regionaal, nationaal en internationaal.

Gedetailleerde data

Voor het beantwoorden van lokale beleidsvragen is lokale data nodig, het liefst op persoonsniveau. Het CBS kan hiervoor de nationale (enquête- en register-) data ‘’vertalen’’ naar het regionale en lokale niveau én indien wenselijk koppelen aan beschikbare gemeentelijke data. Het CBS beschikt binnen de kaders van de statistiek-wet als enige organisatie in Nederland over ruim 170 nationale registers met een schat aan informatie. Internationaal gezien loopt het CBS voorop in het gebruik van registerinformatie en het (gepseudonimiseerd) koppelen van data op persoonsniveau. Daarmee kunnen ook dwarsverbanden worden gelegd tussen verschillende beleidsterreinen. Het CBS kan bijvoorbeeld over kleine groepen (‘kinderen jonger dan 5 jaar in een eenoudergezin met kans op armoede’) informatie leveren die tot nieuwe inzichten kan leiden. Die inzichten leiden op hun beurt weer tot beter, datagedreven beleid met als mogelijk resultaat een ‘’betere’’ stad en mogelijke besparingen op de gemeentelijke begroting.
Binnen een UDC kan ook worden gezocht naar nieuwe databronnen in aanvulling op de data die er al zijn. Denk daarbij ook aan big data-bronnen, zoals sensoren en mobiele telefonie-data.

Concrete vormgeving van de samenwerking

Een UDC heeft – meestal - een eigen, herkenbare ruimte in een gebouw van de gemeente, waarin onderzoekers van de gemeente en het CBS kunnen samenwerken. De herkenbaarheid komt middels een eigen logo ook terug in de uitingen van het UDC.
Elk UDC heeft een coördinator die vanuit het CBS fungeert als aanspreekpunt voor de gemeente. Als aan de organisatorische en financiële randvoorwaarden kan worden voldaan plaatst het CBS ook eigen medewerkers op locatie. Hierdoor ontstaat een intensieve interactie en samenwerking tussen de CBS- en gemeentelijke medewerkers die, zo leert de ervaring in de reeds geopende UDC’s, leiden tot een grote toegevoegde waarde. Voordat een UDC van start gaat, bekijken de gemeente en het CBS samen welke vorm van samenwerking het meest passend is. Zo is het mogelijk om in de aanloop naar een UDC een datakamp of hackaton te organiseren waarin het CBS en de gemeente hun al aanwezige data samen kunnen brengen en de toegevoegde waarde van een gestructureerde samenwerking tussen het CBS en de gemeente voor onderzoekers, beleidsmedewerkers, bestuursadviseurs en eventueel ook bestuurders zichtbaar en tastbaar wordt. Ook kan een gemeente ervoor kiezen om eerst een aantal concrete gezamenlijke projecten uit te voeren voordat volgende stappen in de richting van een daadwerkelijk UDC worden gezet.

Publieke meerwaarde

De data die een UDC oplevert geeft ook inwoners, bedrijven en bezoekers meer inzicht in wat er in hun gemeente of stad gebeurt. Op die manier heeft een UDC dus ook een publieke meerwaarde. Door slim om te gaan met data kunnen bijvoorbeeld personele en technologische resources op de juiste plek worden ingezet, kunnen op de juiste plekken maatregelen in de openbare ruimte worden getroffen en kunnen producten of diensten worden ontwikkeld die beter aansluiten op de behoeften van inwoners of bezoekers.

Financiële kaders

Voordat een UDC officieel van start gaat, brengt het CBS samen met de gemeente in kaart aan welke data behoefte is en op welke terreinen samenwerking mogelijk is. Hierbij wordt gekeken naar de volledige breedte van de gemeentelijke begroting. Dit resulteert in een werkplan dat de basis vormt voor de samenwerking binnen het UDC. Het CBS levert (micro-)data en expertise aan het UDC en de gemeente stelt een budget beschikbaar om de onderzoeken en opdrachten uit het werkplan uit te voeren. Dit budget wordt rechtstreeks geïnvesteerd in betere data, beter inzicht, betere beslissingen en betere financiën (door realiseren van besparingen) voor de gemeente. Als het CBS en de gemeente het goed organiseren is de inzet van het CBS uiteindelijk dus geen kostenpost maar (een investering die kan leiden tot) een besparing.

Duurzaamheid

Een thema dat voor veel overheden steeds belangrijker wordt is duurzaamheid. Ook steden moeten immers een bijdrage leveren aan het bereiken van de door de Verenigde Naties geformuleerde Sustainable Development Goals (SDG’s). Het CBS zet sterk in op het ontwikkelen van indicatoren voor het monitoren van de voortgang op de SDG’s, zowel nationaal als internationaal.
In dat kader is het CBS een samenwerking aangegaan met de World Council on City Data (WCCD). De WCCD is gespecialiseerd in het ISO-certificeren van steden op het terrein van leefkwaliteit, duurzaamheid en smart data volgens de ISO 37120-norm. Een WCCD-certificering is een belangrijke stap op weg naar een aantoonbare status als smart city. In Nederland hebben zowel Amsterdam als Rotterdam het ISO 37120-certificaat ontvangen. De WCCD en het CBS hebben hun krachten gebundeld om ook andere Nederlandse steden te ondersteunen bij het behalen van een certificering. Deze samenwerking heeft al geresulteerd in een platina ISO-certificering voor de gemeenten Eindhoven, Heerlen en Zwolle. De meeste data die nodig zijn voor een certificering heeft het CBS al in huis. Binnen een UDC kunnen ook de overige benodigde datasets gerealiseerd worden.

Internationale belangstelling voor het UDC-concept

Wereldwijd worstelen veel landen en steden met het vraagstuk hoe nationale en lokale data geoptimaliseerd, geharmoniseerd en met elkaar verbonden kunnen worden en hoe nationale statistiekbureaus en steden/gemeenten (beter) met elkaar kunnen samenwerken om dit alles voor elkaar te krijgen. Ook de verbinding met internationale (VN-) data en SDG’s en het streven van steden wereldwijd om ‘data-driven, evidence based smart cities’ te worden spelen hierbij een belangrijke rol. De Nederlandse ervaringen met de UDC’s én de verbindingen die het CBS legt met de internationale WCCD-ISO 37130 certificering voor steden evenals de SDG’s trekt internationaal daarom veel belangstelling.
Het CBS is ondermeer door Argentinië, India en Zuid-Afrika uitgenodigd om in gesprek te gaan over advisering bij het opzetten van UDC’s in die landen. Ook internationale organisaties als de Europese Commissie, de OECD en de VN zijn zeer geïnteresseerd in de Nederlandse ervaringen.