CBS Wereldcafé X - Afhankelijkheden in de toeleveringsketen evalueren

In de afgelopen decennia zijn productieprocessen steeds verder opgesplitst en worden productiestappen uitgevoerd waar dit het meest kostenefficiënt is. Deze internationale productieketens worden gekenmerkt door bedrijven die grondstoffen en halffabricaten importeren, waarde toevoegen door deze producten te verwerken en deze verwerkte producten verkopen als halffabricaten of als eindproducten, vaak als exportproduct.

Meer dan twee derde van de wereldhandel bestaat nu uit zogenaamde intermediaire goederen zoals grondstoffen en halffabricaten die bestemd zijn voor verdere verwerking. Wereldwijde waardeketens zijn steeds langer en complexer geworden, met productiefasen die verspreid zijn over verschillende locaties en vaak in verschillende landen.

Maar de laatste jaren is de toename in internationale productiefragmentatie tot stilstand gekomen. Wereldwijde waardeketens staan onder druk door de handelsoorlog tussen de Verenigde Staten en China, de coronapandemie en geopolitieke schokken zoals de Russische invasie in Oekraïne. In de academische literatuur wordt al gesproken over een op handen zijnde grote 'reallocatie' van wereldwijde waardeketens. In beleidsdiscussies ligt de nadruk tegenwoordig op strategische afhankelijkheden en strategische autonomie van Nederland en de EU als geheel. Men wil risicovolle strategische afhankelijkheden verminderen waarbij 'betrouwbare waardeketens' cruciaal zijn.

Beleidsmakers zouden graag een duidelijk overzicht hebben van de risico's in toeleveringsketens op een gedetailleerd product-landniveau. Traditionele statistieken over de invoer van goederen geven een indruk van de afhankelijkheden op productniveau, maar vertellen slechts een deel van het verhaal omdat ze alleen een indicatie geven van de rechtstreekse afhankelijkheid van bepaalde producten uit bepaalde landen. De handelsstromen die voorafgaan aan deze directe importafhankelijkheden worden niet gemeten.

Een fictief voorbeeld is een lithiumbatterij die door een Nederlandse autofabrikant uit Duitsland wordt geïmporteerd en lithium bevat dat niet in Duitsland wordt gewonnen, maar elders, bijvoorbeeld in Chili. In ons voorbeeld is er een afhankelijkheid van de kritieke grondstof lithium die in Chili wordt gedolven, maar dit wordt niet gedetecteerd door traditionele invoerstatistieken. Met behulp van wereldwijde input-outputgegevens kunnen dergelijke verborgen blootstellingen worden geïdentificeerd. Deze gegevens zijn echter sterk geaggregeerd en indirecte afhankelijkheden kunnen alleen worden geïdentificeerd op industrieniveau, in plaats van op productniveau.

In ons fictieve voorbeeld is de Nederlandse auto-industrie indirect afhankelijk van de Chileense mijnbouwindustrie.
Beleidsmakers zijn echter eerder op zoek naar de 'verborgen blootstelling' van bepaalde producten dan naar industrieën. Onze twee sprekers van vandaag hebben onafhankelijk van elkaar nieuwe methoden ontwikkeld om deze indirecte importafhankelijkheden op productniveau te identificeren.

Tijdens dit CBS Wereldcafé zijn inzichten uit lopend onderzoek gepresenteerd door:
- Antoine Berthou is Senior Economist bij de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO). Hij zal een nieuw werkdocument van de OESO presenteren over "Granular production networks: Mapping and testing product-level vulnerabilities" (gezamenlijk werk met Antton Haramboure en Lea Samek). In deze paper worden de kwetsbaarheden van de wereldwijde waardeketen (GVC) diepgaand in kaart gebracht met behulp van handelsgegevens op productniveau die zijn gekoppeld aan de Inter Country Input Output tables van de OESO. Het biedt nieuwe inzichten voor beleidsmakers en belanghebbenden bij het beheren van risico's in de toeleveringsketen in een wereldeconomie die onderhevig is aan meerdere risico's.
- Oscar Lemmers is senior onderzoeker bij het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Hij zal nieuw onderzoek presenteren naar toeleveringsketens van vijf Nederlandse industrieën (gezamenlijk werk met Khee Fung Wong, Tom Notten, Leen Prenen en Dennis Dahlmans). Het gaat om de grondstoffen die in deze ketens worden verhandeld en hoe ze scoren op indicatoren die in de literatuur in verband worden gebracht met risico's. Voor het Nederlandse Ministerie van Economische Zaken en Klimaat, dat het onderzoek financierde, leverde dit nieuwe inzichten op over mogelijke risico's in kritieke toeleveringsketens.

Voor vragen kun je een e-mail sturen naar internationalisering@cbs.nl. Voel je vrij om dit te delen met andere collega's en geïnteresseerden.