Hoe groot is onze broeikasgasuitstoot?

In 2023 bedroeg de uitstoot van broeikasgassen 147 megaton CO₂-equivalent. Dit is 7 procent lager dan in 2022 en 36 procent lager dan in 1990. Eén megaton CO₂-equivalent staat voor de broeikasgaswerking van de uitstoot van één megaton koolstofdioxide (= 1 miljard kilogram CO₂). De CO₂-uitstoot van 2023 is 28 procent lager dan in 1990. In 2010 was het nog 11 procent hoger.

Daarentegen is in 2023 de gezamenlijke uitstoot van de andere broeikasgassen (methaan, lachgas en F-gassen) 57 procent lager dan in 1990. Deze halvering was in 2010 al bijna gerealiseerd (-46 procent). Het aandeel CO₂ in de totale uitstoot van broeikasgassen is dan ook gestegen, van 74 procent in 1990 naar 85 procent in 2010, en daarna gedaald naar 82 procent in 2022.

Het zogenoemde Urgenda-doel beoogde een uitstoot in 2020 (en latere jaren) die minimaal 25 procent lager is dan die in 1990. Het Urgenda-doel werd in 2020 wel gehaald (-26,0 procent), in 2021 net niet (-24,8 procent) en in 2022 ruim (-30,5 procent). Door een hogere aardgasprijs werd in 2022 fors bezuinigd op het verbruik van aardgas.

In 2023 werd het Urgenda-doel nog ruimer gehaald (-35,6 procent). Er werd in 2023 meer elektriciteit met zonne- en windenergie opgewekt met daarbij minder inzet van kolen en aardgas in de elektriciteitsproductie.

Wat wordt er meegerekend?

De berekening van de broeikasgasuitstoot is berekend volgens de voorschriften die in het kader van het Kyotoprotocol zijn opgesteld door het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change). De uitstoot van de internationale lucht- en zeevaart telt niet mee in het nationale uitstoottotaal, net zo min als de uitstoot uit biomassa. Om de uitstoot van de verschillende gassen op te kunnen tellen, is de uitstoot van elk gas omgerekend naar megaton CO₂-equivalent op basis van het Global Warming Potential (GWP) – dat is de mate waarin een gas bijdraagt aan het broeikaseffect. De IPCC schrijft voor welke GWP per gas gebruikt dient te worden.

Door nieuwe IPCC-voorschriften wordt vanaf midden september 2022 gerekend met nieuwe GWP’s. Methaan (CH₄) telt nu zwaarder mee (factor 28 in plaats van 25) en lachgas (N₂O) minder zwaar (factor 265 in plaats van 298). Ook bij de F-gassen zijn de GWP’s aangepast.

Wat is de doelstelling voor 2030?

Als onderdeel van de Europese Green Deal ambitie wordt in Nederland (en in de Europese Unie) een broeikasgasuitstoot beoogd die in 2030 minimaal 55 procent lager is dan die in 1990. Dit 2030-doel is inclusief de uitstoot van klimaatsector Landgebruik, zoals de CO₂-uitstoot door veenoxidatie in bodems en de uitstoot horend bij landgebruiksveranderingen (zoals nieuwe bebouwing die ten koste gaat van groene gebieden).

Het Nederlandse streefdoel (-55 procent) is vastgelegd in de op 21 juli 2023 aangepaste Klimaatwet. Dit is een aanscherping van het 2030-doel dat op 2 juli 2019 vastgelegd werd in de Nederlandse Klimaatwet als onderdeel van het Klimaatakkoord. Dit beoogde 49 procent reductie.

Om de reductie van 55 procent in 2030 te halen zijn geen formele sectordoelen afgesproken. In plaats daarvan worden per sector ‘indicatieve restemissies 2030’ vastgelegd. Indicatief in de zin dat een te kleine reductie bij de ene sector gecompenseerd kan worden door een extra reductie bij een andere sector, waardoor de 55 procent reductie voor alle sectoren tezamen binnen bereik blijft. In de Kamerbrief van 26 april 2023 worden indicatieve restemissies per sector genoemd (‘Doel 2030’ in de figuur), die optellen tot 58 procent reductie.

De emissiereductie horend bij ‘bijmengverplichting groen gas’ is niet toegerekend aan individuele sectoren. Het gaat om -3,2 megaton CO₂-equivalent. Door dit mee te rekenen (bij de eerder genoemde 58 procent reductie) richt het beleid zich op 59 procent reductie.

Daarnaast heeft Nederland zich op 2 november 2021 gecommitteerd aan de ‘Global Methane Pledge’, waardoor de methaanuitstoot tussen 2020 en 2030 met 30 procent verminderd dient te worden. In Nederland gaat het om een reductie, in tien jaar tijd, van 19,4 naar 13,6 megaton CO₂-equivalent. In 2023 was de methaanuitstoot 18,3 megaton CO₂-equivalent. Dat is 6 procent lager dan drie jaar eerder.

Hoe groot is de uitstoot volgens andere rekenkaders?

Afhankelijk van wat men in beeld wil brengen, zijn er verschillende rekenkaders voor de bepaling van de broeikasgasuitstoot. De bekendste is die van IPCC, deze omvat de hoeveelheid emissies die door menselijk toedoen binnen een bepaald land worden uitgestoten. De hierboven genoemde klimaatdoelen zijn gebaseerd op het IPCC-rekenkader. De IPCC-uitstoot voor 2022 is gelijk aan 158 megaton CO₂-equivalent. Hiervan valt 69 megaton CO₂-equivalent onder het Europese emissiehandelssysteem. Elektriciteitscentrales en de grote industriële uitstoters doen hier verplicht aan mee.

Een ander rekenkader is die van Milieurekeningen. Het gaat daarbij om broeikasgasemissies die horen bij de productie-activiteiten binnen de Nederlandse economie, exclusief de uitstoot door klimaatsector Landgebruik. In 2022 is de uitstoot conform Milieurekeningen gelijk aan 195 megaton CO₂-equivalent. Dat is 37 megaton CO₂-equivalent hoger dan de IPCC-uitstoot voor 2022.

Met de ‘voetafdruk‘ wordt in beeld gebracht welke uitstoot gerelateerd is aan de consumptie van goederen en diensten door de Nederlandse ingezetenen. Dit is dus inclusief de uitstoot die in het buitenland worden veroorzaakt voor de productie van goederen en diensten die in Nederland worden geconsumeerd. Andersom geldt dat de buitenlandse consumptie met productie in Nederland niet meetelt in de Nederlandse voetafdruk.

In 2022 is de voetafdruk gelijk aan 277 megaton CO₂-equivalent. Dit is exclusief fluorhoudende gassen. In de voetafdrukberekening wordt de F-gassen uitstoot (1 megaton CO₂-equivalent) eerst afgetrokken van de Milieurekeningen-uitstoot (195 megaton CO₂-equivalent). Vervolgens wordt de broeikasgasuitstoot (exclusief F-gassen) horend bij de import opgeteld, waarna de uitstoot horend bij de export ervan wordt afgetrokken. In 2022 is de import 83 megaton CO₂-equivalent groter dan de export. Hierdoor stoot Nederland vanuit consumptieperspectief 43 procent meer aan broeikasgassen uit dan vanuit productieperspectief.

Wat telt bij Milieurekeningen wel mee en bij IPCC niet?

Het verbranden van biomassa (21 megaton CO₂-equivalent) telt bij de IPCC niet mee, omdat het kort-cyclisch is. Bij de CO₂ die vrijkomt bij de verbranding van biomassa wordt door de IPCC namelijk verondersteld dat deze op korte termijn weer wordt vastgelegd in biomassa en dat het daardoor niet bijdraagt aan een toename van de CO₂-concentratie in de atmosfeer. Het verbranden van biomassa omvat niet alleen de bij- en meestook van biomassa in elektriciteitscentrales en dergelijke, maar ook het verbruik van biogas en transportbrandstoffen als biodiesel en biobenzine.

De internationale luchtvaart (10 megaton CO₂-equivalent) en de internationale scheepvaart (7 megaton CO₂-equivalent) tellen als economische activiteit mee binnen het rekenkader van de Milieurekeningen. Het gaat hier om de uitstoot van de Nederlandse luchtvaart- en scheepvaartmaatschappijen, ongeacht waar ze hun brandstof vandaan halen. 

De uitstoot van de internationale lucht- en zeevaart telt niet mee in de nationale IPCC-uitstoottotalen, maar moeten wel als memo-item gerapporteerd worden (op basis van de in Nederland verkochte bunkerbrandstoffen). In 2022 is de uitstoot horend bij de verkoop van bunkerbrandstoffen via Nederlandse vliegvelden (vooral Schiphol) gelijk aan 10 megaton CO₂-equivalent. Voor de internationale scheepvaart is dat 37 megaton CO₂-equivalent (vooral via Rotterdamse haven).

Voor de internationale luchtvaart geven deze twee rekenkaders ongeveer dezelfde uitstoot. Of anders gezegd, de door Nederlandse luchtvaartmaatschappijen getankte hoeveelheden (binnen en buiten Nederland) is ongeveer even groot als de hoeveelheid dat bij Nederlandse vliegvelden getankt is (door Nederlandse en niet-Nederlandse luchtvaartmaatschappijen). De uitstoot horend bij de internationale scheepvaart is volgens IPCC rekenkader zo’n vijf keer groter dan die volgens Milieurekeningen rekenkader. Bij de internationale scheepvaart wordt in Nederland zo’n vijf keer meer getankt dan wat de Nederlandse scheepvaartmaatschappijen wereldwijd doen. Dit weerspiegelt dat Rotterdam de grootste ‘bunkerhaven’ van Europa is.

Een ander verschil tussen IPCC en Milieurekeningen is, dat de IPCC uitgaat van wat er binnen het Nederlands grondgebied plaatsvindt, terwijl de Milieurekeningen zich baseert op wat de Nederlandse ingezetenen doen. De correctie hierop is gelijk aan 4 megaton CO₂-equivalent. De IPCC-richtlijnen schrijven bijvoorbeeld voor dat de broeikasgasuitstoot van het wegverkeer berekend wordt op basis van wat er aan motorbrandstoffen in Nederland getankt wordt (ongeacht waar men vandaan komt), terwijl de Milieurekeningen uitgaan van de door Nederlandse ingezetenen gereden kilometers (ongeacht of dit wel of niet in Nederland gebeurt).