CBS publiceert nieuwste Gemeentelijke Monitor Sociaal Domein
Ondersteuning van inwoners
De GMSD vloeit voort uit de invoering van de Wmo in 2015. Gemeenten werden toen verantwoordelijk voor de maatschappelijke ondersteuning van hun inwoners. Het ministerie van VWS en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) gaven het CBS de opdracht elk halfjaar een geactualiseerde gemeentelijke monitor te publiceren. Gemeenten die hiervoor de data leveren, kunnen zo zien hoeveel ondersteuning ze geven, wat voor soort ondersteuning en aan wie. In de nieuwste versie is de tijdreeks herzien en zijn de data aangevuld met de eerste zes maanden van 2024.Compliment
Niet eerder leverden zóveel gemeenten cijfers aan voor de GMSD als deze keer: 336 van de 342. ‘Dat is een compliment aan de gemeenten én aan de VNG, die gemeenten aanmoedigt om mee te doen’, aldus Zoetelief. Het recordaantal deelnemers gaat samen met het feit dat het CBS de gegevens op een nieuwe manier heeft verwerkt. Zoetelief: ‘Het hoofddoel van de monitor is gemeenten inzicht te geven in hoe de Wmo is ingericht per gemeente. Hiervoor zijn data nodig die zo gedegen mogelijk zijn. Na negen jaar vonden we het tijd om ons verwerkingsproces van de data tegen het licht te houden. Door de verbeterde verwerkingsmethode kunnen we de gebruikers – vooral de gemeenten – nog beter van dienst zijn.’Consistente tijdreeks
Zoetelief noemt een aantal stappen die zijn gezet. ‘De eerste stap is dat nu door de jaren heen exact hetzelfde plaatje wordt geschetst op cliëntniveau. Sinds de eerste monitor in 2015 hebben we regelmatig verbeteringen aangebracht. Dat verbeterde de kwaliteit, maar maakte de jaren onderling minder vergelijkbaar. Nu hebben we die aanpassingen doorgevoerd met terugwerkende kracht, zodat gemeenten een heel mooie, consistente tijdreeks krijgen van 2017 tot en met de eerste helft van dit jaar.’Maatwerkvoorziening
Zoetelief geeft een voorbeeld. ‘Voorheen werden in de tabellen over de Wmo-cliënten alle voorzieningen geteld, ook die waarvan de ontvanger niet bekend was. Het kan namelijk voorkomen dat een gemeente wel een maatwerkvoorziening heeft uitgegeven, maar niet het burgerservicenummer van de ontvanger aan de maatwerkvoorziening heeft gekoppeld. Zeker in de beginjaren van de monitor kwam dit voor, nu gebeurt dit nauwelijks meer. Bij de verbeterde methode hebben we er voor gekozen om deze onbekende nummers uit te sluiten, zodat we een zuiverder beeld van de werkelijkheid hebben. Daarnaast kwam het voor dat gemeenten cliënten met een maatwerkvoorziening aanleverden die overleden waren. Deze data zijn in de tijdreeks niet meegenomen.’
Doublures herkennen
Er is nog een verbetering die bijdraagt aan de consistentie door de jaren heen. Zoetelief: ‘De monitor geeft nu een meer betrouwbaar beeld van het aantal maatwerkvoorzieningen per cliënt. De nieuwe technologie herkent meer doublures. Stel, in de administratie van een gemeente staat dat een cliënt vijf keer gebruik heeft gemaakt van een voorziening, bijvoorbeeld vijf keer een taxirit naar de dagbesteding. Het komt voor dat dezelfde voorziening twee of zelfs drie keer is geregistreerd. Met de verbeterde verwerkingsmethode worden samenvoegingen nu vaker vastgesteld. Daardoor benadert het aantal maatwerkvoorzieningen van een gemeente nu nog meer de werkelijke situatie.’Leren van elkaar
Brenda de Zeeuw is projectleider GMSD bij de VNG. ‘Binnen de kaders van de wet heeft elke gemeente de vrijheid zelf haar Wmo-beleid in te richten. Daarom is het belangrijk dat gemeenten van elkaar kunnen leren; dat ze elkaars Wmo-cijfers kunnen bekijken en er contact over hebben met elkaar. Ook is het zaak dat gemeenteraadsleden op basis van betrouwbare, vergelijkbare cijfers kunnen beoordelen hoe het gaat met de uitvoering van de Wmo in hun gemeente. Verder wil het ministerie van VWS als stelselverantwoordelijke zicht houden op hoe gemeenten de Wmo uitvoeren. Dit zijn in grote lijnen de redenen dat in 2015 de GMSD is opgezet. In de loop van de jaren zijn ook steeds meer gemeentelijke beleidsmedewerkers en informatieanalisten data uit de monitor gaan gebruiken.’Kwalitatief beter
Wat vindt de VNG van de nieuwe verwerkingsmethode van gegevens? De Zeeuw: ‘Wij zijn altijd blij wanneer cijfers kwalitatief beter worden. Daar is nu ook sprake van. Bij dit vergezicht voor gemeenten – de Gemeentelijke Monitor Sociaal Domein zal van steeds hogere kwaliteit zijn – plaatsen we echter ook een nuance. Een deel van de openbare informatie is opnieuw berekend. Met terugwerkende kracht gelden licht afwijkende cijfers voor bepaalde jaren. De afwijking verschilt per gemeente en per jaar. Sommige gemeenten blijken misschien in beleidsstukken van een paar jaar geleden, toen de monitor net startte, vijf procent meer personen met een Wmo-maatwerkvoorziening te hebben staan dan waar in werkelijkheid sprake van was. Die gemeenten gaan we informeren, zodat zij bewust de afweging kunnen maken of zij gegevens willen aanpassen in relevante stukken. De boodschap: ze hebben niet gewerkt op basis van foutieve cijfers, maar inmiddels zijn de data zuiverder.’Vergelijken met andere gemeenten
De gemeente Sittard-Geleen maakt ook gebruik van de monitor. Romana Verstraeten, controller van het Wmo-team, vertelt: ‘We willen onder meer de ontwikkeling van de Wmo-productie monitoren en die vervolgens afzetten tegen wat hiervoor is begroot. Sittard-Geleen maakt hiervoor zelf dashboards, op basis van data over de gemeente. Maar het is ook handig om vergelijkingen te kunnen maken met landelijke ontwikkelingen en ontwikkelingen in gemeenten met een soortgelijk inwoneraantal en een soortgelijke bevolkingssamenstelling.’Koers
Ze noemt het Wmo voorspelmodel. ‘Dit is te vinden op Waarstaatjegemeente.nl. Dat is een verzameling van rapporten en prognoses die de VNG maakt op basis van de GMSD. Je ziet de ontwikkeling van de aantallen Wmo-gebruikers sinds 2019 in je eigen gemeente, andere gemeenten en het hele land. Vervolgens wordt die lijn doorgetrokken naar 2028. In Sittard-Geleen kijken de afdelingen Beleid, Uitvoering en Contractmanagement gezamenlijk naar die informatie. Daarbij maken we dus niet alleen vergelijkingen met andere gemeenten. We analyseren ook onze eigen demografische en Wmo-ontwikkelingen. Alles bij elkaar helpt dit ons het multidisciplinaire gesprek over toekomstig beleid te voeren: wat zien we met elkaar en welke koers gaan we varen?’Relevante links
- Statlinetabel - Wmo-cliënten; type maatwerkvoorziening, persoonskenmerken, regio
- Dossier - Informatie voor gemeenten
- Privacyregels CBS - Privacy
- Website - VNG - Waarstaatjegemeente.nl