Inzicht in de veranderende arbeidsmarkt door CBS-innovaties

/ Auteur: Masja de Ree
Dame bekijkt bord met vacatures
© Hollandse Hoogte
Als er iets aan de hand is op de arbeidsmarkt, dan merk je dat het eerste aan de vacatures. Daarom is de vacaturestatistiek van het CBS van groot belang voor ministeries, bedrijven, maar ook voor het onderwijs en werknemers. Vanwege dit belang en ook vanwege de huidige dynamiek op de arbeidsmarkt, zorgt het CBS ervoor dat de statistiek zich door innovaties blijft ontwikkelen. Bijvoorbeeld met de inzet van online vacatureteksten en het ontwerp van een nationale vaardighedentaal.

Online vacatureteksten

Al een aantal jaren werkt het CBS aan de inzet van online vacatureteksten bij het maken van de vacaturestatistiek. Het resultaat van deze vernieuwing is in mei 2022 voor het eerst op StatLine gepubliceerd. CBS-onderzoeker Martine de Mooij: ‘Het CBS komt elk kwartaal met informatie over het aantal vacatures. Sinds dit jaar voegen we daar op basis van online vacatureteksten van het bedrijf Textkernel informatie aan toe over de aard van de beroepen.’ Dat was een spannende vernieuwing voor het CBS. De Mooij: ‘Het gaat immers om een nieuwe databron met haken en ogen. Soms verschijnen vacatures wel tien keer op internet. Soms helemaal niet. We moesten een methode ontwikkelen om voor dat selectiviteitsprobleem een oplossing te vinden. Dat is gelukt door de internetdata te combineren met de informatie uit onze bestaande enquête.’

Van big data naar statistiek

Het CBS is al vanaf 2017 bezig met de inzet van online vacaturedata voor de vacaturestatistiek. ‘Daaruit blijkt wel dat het gebruik van big databronnen als internet niet vanzelfsprekend is’, zegt Fannie Cobben, hoofd Arbeid en Lonen bij het CBS. ‘Er is veel onderzoek en veel geëxperimenteer voor nodig om dat voor elkaar te krijgen.’ De Mooij: ‘Het is de bedoeling dat we jaarlijks een tabel publiceren waarin het aantal vacatures per beroepsgroep wordt weergegeven. Daarnaast werken we nu op basis van online data aan regionale informatie over vacatures en vervolgens aan informatie over het gevraagde opleidingsniveau. Het doel is uiteindelijk dat we op basis van internetdata ook de gevraagde vaardigheden bij vacatures in beeld brengen.’ Het CBS neemt met het online vacatureproject deel aan het Europese initiatief SmartStat. Dat draait om de vraag hoe je van big data statistiek maakt.

‘We zijn heel blij dat de ministeries van OCW en SZW ons als consortium de opdracht hebben gegeven om een publieke skills-taal te ontwikkelen’

Skills-taal

Ook op het gebied van het in kaart brengen van vaardigheden zit het CBS niet stil. In een dynamische arbeidsmarkt zijn traditionele diploma’s en cv’s onvoldoende nauwkeurige manieren om weer te geven wat iemand precies kan en wat zijn inzetbaarheid exact is. De nadruk komt te liggen op vaardigheden of ‘skills’. Daarom werkt het CBS sinds 1 juli 2022 samen met het UWV, TNO en de SBB (Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven) aan een ‘publieke skills-taal’. Cobben: ‘Omdat vaardigheden steeds belangrijker worden, is het handig als alle betrokken partijen op dezelfde manier over die vaardigheden praten. We zijn heel blij dat de ministeries van OCW en SZW ons als consortium de opdracht hebben gegeven om een publieke skills-taal te ontwikkelen. We krijgen daarvoor een bijdrage uit het Nationaal Groeifonds.’ Het eindresultaat, de skills-taal, is een ontologie: een uitgebreide beschrijving van de arbeidsmarkt in termen van beroepen en alle onderliggende vaardigheden en kenniscomponenten die voor deze beroepen nodig zijn, gekoppeld aan opleidingen. ‘We gebruiken een combinatie van machine learning en menselijke controle – hybride AI – om tot die ontologie te komen’, legt Cobben uit. ‘Het CBS ontwikkelt technologie om gevraagde vaardigheden in vacatureteksten te identificeren. ‘Het UWV controleert de door het algoritme gesuggereerde vaardigheden en linkt deze aan de juiste beroepen.’

Welk beroep past bij mij?

De ontologie is nuttig voor alle betrokken partijen: het UWV wil mensen aan het werk krijgen, het beroepsonderwijs leidt die mensen op, TNO analyseert de arbeidsmarkt en het CBS wil op gestructureerde wijze kennis uit data kunnen halen. Het CBS kan dan bijvoorbeeld vergelijkingen maken en constateren dat bepaalde vaardigheden in een bepaalde tijd meer gevraagd worden of juist minder. Het onderwijs kan daar rekening mee houden bij het opleiden van mensen en ook werkzoekenden kunnen hun voordeel doen met die informatie. Cobben: ‘Denk aan de coronacrisis. Toen zijn veel stewardessen ander werk gaan doen, bijvoorbeeld in de zorg. De vaardigheden die voor die beroepen noodzakelijk zijn, komen namelijk overeen. Een vaardighedenontologie kan inzicht geven in de vraag ‘welke beroepen passen bij waar ik goed in ben?’’. De Mooij: ‘En dat past goed bij de gedachte dat je tegenwoordig niet 40 jaar hetzelfde beroep hoeft uit te oefenen. Beroepen verdwijnen en interesses veranderen. Inzicht in wat je kan en wat daarmee mogelijk is, maakt werknemers flexibeler.’

Voortvarend van start

Het ontwikkelen van de ontologie is op dit moment in volle gang. Eind 2024 wordt de eerste versie van de ontologie gepubliceerd als open data. Al eerder, eind 2023, zal het CBS de eerste experimentele statistische informatie data publiceren. Cobben: ‘We merken dat er veel vraag is naar een gemeenschappelijke taal. We zijn blij dat de samenwerking met onze partners goed is en dat we voortvarend van start zijn gegaan met dit gezamenlijke programma!’

Relevante links