Internationale experts leggen het CBS langs de meetlat

/ Auteur: Miriam van der Sangen
Het peer review team met Directeur-generaal Angelique Berg (zesde persoon van links)
© Sjoerd van der Hucht
Onlangs was het CBS voor de derde keer onderwerp van een peer review vanuit het Europees Statistisch Systeem (ESS). Gedurende de week van 4 tot en met 8 juli 2022 werden CBS-collega’s en externe relaties aan de hand van interviews door vijf Europese experts uit de statistiekwereld ondervraagd in hoeverre Nederland voldoet aan de principes en indicatoren van de Praktijkcode voor de Europese statistiek. In hun bevindingen noemden de experts het CBS één van de meest geavanceerde statistische bureaus van de wereld.
De Praktijkcode voor de Europese Statistieken is een zelfregulerend instrument voor kwaliteitsborging en van toepassing op de productie van officiële statistieken binnen het Europees Statistisch Systeem. Het bestaat uit 16 beginselen en onder elk beginsel hangt een aantal specifieke indicatoren. De beginselen zijn in drie groepen onderverdeeld: institutioneel kader, statistische processen en statistische output. Bewaking van de naleving van de Code geschiedt door een systeem van collegiale toetsing, bestaande uit een self-assessment en peer reviews.

Kwaliteitsborging

Carina Fransen is bij het CBS werkzaam als senior adviseur internationale zaken bij de directie strategie en bestuursadvisering en nationaal coördinator voor de peer review. Zij bereidde de peer review voor. ‘Dat is een intensief proces, waar veel collega’s bij betrokken zijn. Een peer review is een methode om de kwaliteit van werk te verbeteren, verifiëren of controleren door het werk te onderwerpen aan de kritische blik van een aantal vakgenoten. Het voornaamste doel van de peer review vanuit het Europees Statistisch Systeem is kwaliteitsverhoging. Vanuit het CBS hechten wij daar grote waarde aan.’ Ter voorbereiding op de peer review is vanaf december 2021 gestart met het beantwoorden van een omvangrijke self-assessment vragenlijst. Ook moesten veel documenten worden aangeleverd. ‘Denk aan beleidsnotities, wetgevende regels, geboekte resultaten, maar ook antwoorden op vragen over hoe het CBS statistieken heeft gemaakt tijdens de COVID-19 periode.’

Perspectief van de gebruikers

Tijdens de peer review week hield het internationale team van experts diepte-interviews met senior management en junior collega’s van het CBS. Ook externe stakeholders werden ondervraagd, waaronder het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, andere ministeries, planbureaus, De Nederlandsche Bank, Kamer van Koophandel, universiteiten, media, data producenten en respondenten. ‘De animo vanuit onze externe relaties om deel te nemen aan de reviews was groot. Het is heel goed dat ook het perspectief van onze gebruikers wordt getoond’, aldus Fransen. Fransen zelf werd ondervraagd over de vele internationale projecten waarbij het CBS betrokken is en een voortrekkersrol speelt. ‘Twee aansprekende voorbeelden zijn de voorzittersrol van het CBS van de Eurostat taskforce innovatie en de inzet van het CBS bij klimaatgerelateerde statistieken, zowel in de Europese Unie als onder de vlag van de OECD en de Verenigde Naties.’

Innovatief vermogen

De focus van het peer review team lag deze keer nadrukkelijk op het innovatief vermogen en de toegang tot nieuwe databronnen. Zo verzorgde Hank Hermans, plaatsvervangend hoofddirecteur van de divisie Economie, Bedrijven en Nationale Rekeningen, een presentatie over de innovatie van het statistiekproces bij zijn divisie. ‘Het team was open, maar stelde scherpe vragen. Zo vroegen zij hoe het CBS de grote ondernemingen in kaart brengt, in hoeverre het CBS de taal van deze bedrijven spreekt, etc. In weer een andere sessie waren er vragen over hoe het CBS de regeldruk meet. Dat is de tijd die ondernemers besteden aan het invullen van CBS-vragenlijsten. Die regeldruk is nu stabiel. We hebben aangegeven wat we zoal doen om die regeldruk te beperken’, aldus Hermans. Een ander onderwerp had betrekking op de belangrijkste dataproviders van het CBS, zoals bijvoorbeeld de Belastingdienst, de Kamer van Koophandel en het UWV. Hermans: ‘Het CBS heeft voor die organisaties heel erg ingezet op accountmanagers. Ook is er op operationeel, tactisch en strategisch niveau vanuit het CBS frequent overleg met deze organisaties om tijdig meegenomen te worden bij veranderingen.’

Bevindingen en aanbevelingen

Het peer review team, onder leiding van de voormalige Directeur-Generaal van het statistiekbureau van Kroatië Marko Kristof, sloot de week van 4–8 juli af met de constatering dat er bij het CBS een lange lijst met ‘best practices’ is geïdentificeerd. Ook was hij positief over de open houding van het statistiekbureau. Hij noemde het CBS één van de meest geavanceerde nationale statistische bureaus ter wereld. Fransen: ‘Daarnaast zijn er 14 aanbevelingen geformuleerd waar het CBS de komende vijf jaar aan kan werken om zaken nóg meer te verbeteren. De aanbevelingen richten zich onder andere op het publicatiebeleid, geheimhouding en privacy, de beschikbaarheid van private databronnen, metadata en de CBS Academy. Terugkijkend was het een intensief traject en een zeer nuttige exercitie. Het is altijd goed om te reflecteren op ons functioneren zoals we moesten doen in de self-assessment vragenlijst en vervolgens een spiegel voor gehouden te krijgen tijdens de peer review interviews.’

Actieplan

Hoe verloopt het onderzoek nu verder? Fransen: ‘In de weken na de peer review stelt het peer review team een concept-rapport op, mag het CBS feitelijke onjuistheden verbeteren en desnoods een afwijkend standpunt geven. Op basis van het rapport schrijft het CBS een SMART actieplan voor de verbeteracties. Het voortouw hiervoor ligt bij de directie strategie en bestuursadvisering van het CBS. Het definitieve rapport, dat in oktober a.s. zal verschijnen, wordt via de website van de Europese Commissie openbaar gemaakt en zal ook op de CBS-website te vinden zijn’.

Relevante links