Digitale tweelingmaatschappij belicht complexe samenleving

/ Auteur: Miriam van der Sangen
zwerm vogels bij avond
© Hollandse Hoogte
De statistieken van het CBS weerspiegelen de Nederlandse samenleving. Maar waardoor worden de trends die het CBS signaleert veroorzaakt? Om die vraag te beantwoorden geeft Frank Pijpers, senior methodoloog bij het CBS en bijzonder hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam, iedere inwoner van Nederland een ‘digitale tweeling’. Deze computersimulatie met 17,5 miljoen personen bootst het complexe systeem dat de samenleving is na en dat kan zorgen voor inzichten die leiden tot effectiever beleid.

Samenwerking

Het CBS heeft een samenwerkingsovereenkomst getekend met CERN, het Europese topinstituut voor de natuurkunde van elementaire deeltjes. Dankzij deze samenwerking kan het CBS het door CERN ontwikkelde BioDynaMo inzetten om een digitale tweelingmaatschappij van Nederland te construeren. De software van BioDynaMo bootst in een computermodel na hoe de verschillende ‘deeltjes’ in een ‘systeem’ elkaars gedrag beïnvloeden. Bij deze samenwerking tussen het CBS en CERN speelt ook het Institute of Advanced Study (IAS) van de Universiteit van Amsterdam een belangrijke rol. Doel is om samen kennis en expertise te bundelen.

Maatschappelijke trends

Neem de indrukwekkende patronen die een zwerm spreeuwen tegen de avondhemel laat zien. Die ontstaan terwijl de enkele spreeuw daar geen weet van heeft. Die maakt zijn eigen keuze en let alleen op soortgenoten die dicht in de buurt zijn. Pijpers: ‘Ook mensen maken individuele keuzes. Op basis daarvan ontstaan maatschappelijke trends die niet vanzelfsprekend zijn. Zo kan het gebeuren dat verschillende groepen mensen naast elkaar leven in dezelfde stad terwijl ze elkaar zelden of nooit ontmoeten of spreken, zonder dat ze daar bewust een keuze in maken. Dat kan tot gevolg hebben dat de meningen en gewoonten van die verschillende groepen steeds verder uit elkaar gaan lopen.’

Ongelijkheid

Door moderne simulatietechnieken toe te passen op de data uit het Stelsel van Sociaal-statistische Bestanden (SSB) van het CBS, het zogenoemde agent based modelling, kan het CBS het collectieve gedrag van groepen in de Nederlandse samenleving inzichtelijk maken. ‘Het is de bedoeling om hiermee onder andere te onderzoeken welke mechanismen verantwoordelijk zijn voor het in stand houden of vergroten van ongelijkheid tussen bevolkingsgroepen in opleidingsniveau, inkomen en maatschappelijke kansen in de samenleving’, aldus Pijpers.

Effectiever beleid

De inzichten die de computersimulaties opleveren zijn belangrijk voor planbureaus en ministeries. Zij kunnen op basis van die inzichten bijvoorbeeld effectiever beleid ontwikkelen om ongelijkheid te bestrijden, één van de duurzaamheidsdoelen van de Verenigde Naties. Pijpers: ‘Een goed en op geldigheid en toepasbaarheid getoetst model is van onschatbare waarde. Het helpt beoordelen hoe beleidskeuzes de bevolking raken en hoe mensen hun gedrag op basis van beleid aanpassen. Zo worden ook onbedoelde gevolgen van beleid beter zichtbaar’.

Curriculum vitae Frank Pijpers
Prof. Frank P. Pijpers is senior methodoloog bij het CBS en bijzonder hoogleraar complexiteit voor officiële statistiek bij de Universiteit van Amsterdam. Hij studeerde sterrenkunde aan de Universiteit van Leiden en promoveerde op complexe massaverliesprocessen van oude sterren. Daarna werkte hij in Denemarken en het Verenigd Koninkrijk aan de wiskunde van inversieproblemen in de academische wereld. Ook was hij werkzaam bij het ministerie van Onderwijs in het Verenigd Koninkrijk, waar hij zich bezig hield met statistische modellen. Daarna maakte hij de overstap naar het CBS.

Relevante links