CBS onderzoekt import van digitale diensten
Opkomst van digitalisering en consument
Volgens directeur Sandra Wilms van het CBS wordt het meten van nieuwe fenomenen uitdagender voor het statistiekbureau. ‘Nederland is een echt handelsland. We hebben een open economie en verdienen ons geld voor een groot deel met internationale handel. De handel in goederen is van oudsher belangrijk. Door de opkomst van digitalisering zien we echter dat het aandeel van diensten in de internationale handel snel toeneemt. Wat daarnaast een rol speelt, is dat waar het oorspronkelijk vooral ging om de handel tussen bedrijven, inmiddels de consument door de opkomst van het internet een steeds belangrijkere rol vervult bij de internationale handel.’Producten en diensten via internet
Wilms noemt als voorbeeld een consument, die wat extra gigabyte opslagruimte in de cloud koopt bij een buitenlandse aanbieder. ‘Dat is wel degelijk een economische transactie, maar die zie je niet terug in onze statistieken. Maar het gaat niet alleen om het feit dat je als consument producten en diensten steeds makkelijker via internet in het buitenland kunt kopen. Je ziet ook allerlei nieuwe constructies ontstaan, waarbij de consument vaak niet eens precies weet bij wie hij iets koopt. Neem de leasemarkt; als de consument een leasecontract sluit voor een auto, weet hij vaak niet of hij dit doet met de garage, een Nederlandse leasemaatschappij of een centrale hub ergens in Europa. Hetzelfde geldt voor abonnementen.’ Dit maakt het volgens Wilms moeilijk om personen te bevragen bij onderzoek. ‘Weet iemand bijvoorbeeld of hij een abonnement heeft bij Netflix Nederland of bij Netflix Europe.’Nieuwe fenomenen
Volgens Wilms loopt de statistiekwereld per definitie iets achter op de werkelijkheid. ‘Kijk naar de samenstelling van de pakweg 10 000 goederencodes, die internationaal voorgeschreven zijn. Het merendeel daarvan heeft betrekking op goederen, die we 100 jaar geleden ook al verhandelden. Voor de nieuwe diensten en producten zijn er relatief weinig codes bijgekomen.’ Gelet op deze problematiek is het CBS tot de conclusie gekomen dat de nieuwe fenomenen in de economie onderzoek verdienen voordat ze worden vastgelegd in statistieken. Deze constatering heeft in 2018 geleid tot de oprichting van het programma ‘Adequaat Meten van de Economie’. In dit programma denkt het CBS samen met een klankbordgroep van externe experts na over oplossingen voor nieuwe fenomenen, actuele onderzoeksthema’s en bestaande meetproblemen in statistieken.Het CBS denkt samen met externe experts na over oplossingen voor nieuwe fenomenen, actuele onderzoeksthema’s en bestaande meetproblemen in statistieken
Import van digitale diensten
Eén van die actuele thema’s is de import van digitale diensten. Daar heeft het CBS experimenteel onderzoek naar verricht. Doel van dit onderzoek is om betere schattingen te kunnen doen van geïmporteerde digitale diensten en om meer detail toe te kunnen voegen aan reeds bestaande schattingen. ‘We zullen die stromen niet voor 100 procent nauwkeurig kunnen kwantificeren, maar we willen de werkelijkheid wel zo dicht mogelijk benaderen’, legt projectleider Roos Smit uit. ‘In het kader van dit onderzoek hebben wij gezocht naar geschikte bronnen om betere statistieken mee te kunnen maken.’ Hierbij is gekeken naar zes verschillende typen van digitale diensten in het tijdvak 2010–2016. ‘De resultaten van dit onderzoek worden gebruikt om voor de revisie van de Nationale Rekening van 2021 betere schattingen te kunnen maken van de import van digitale diensten.’ Maar het vinden van geschikte bronnen was niet eenvoudig. ‘En dat heeft vooral te maken met de ongrijpbaarheid van digitalisatie. Het klinkt als een goed afgebakend fenomeen, maar het laat zich heel moeilijk vangen in cijfers. Op hoofdlijnen vangen wij best al veel af met onze statistieken, maar de mate van detail is veelal onvoldoende. Als een Nederlander bijvoorbeeld via Airbnb een huis huurt in het buitenland, boekt hij dat dan bij een persoon of bij een bedrijf? En welk deel van het boekingsbedrag gaat naar Airbnb en welk deel naar de verhuurder?’Consumenten onvoldoende in beeld
Het onderzoek bevestigde het vermoeden van het CBS dat transacties van digitale diensten, waarbij consumenten betrokken zijn, nog onvoldoende in beeld zijn. ‘Tijdens het onderzoek hebben we 15 tot 20 waardevolle bronnen gevonden die – vaak gecombineerd met CBS-data – helpen om beter zicht te krijgen op die stromen van digitale transacties’, aldus Smit. Voorbeelden van deze bronnen zijn onderzoeken van Hotrec, Thuiswinkel.org, Kantar TNS Nederland (voorheen: TNS Nipo) en het Duitse statistiekbureau (Destatis). Daarnaast hebben we ook gebruik gemaakt van gegevens uit publicaties van grote bedrijven zelf zoals Uber, Airbnb en SunnyCars. Volgens directeur Sandra Wilms kunnen betrouwbare data over digitale diensten beleidsmakers helpen inzicht te verkrijgen in de steeds sneller veranderende economie. ‘De wijze waarop digitale diensten zich ontwikkelen, heeft onder meer consequenties voor beroepen, banen en taken. Kijk wat een fenomeen als Uber bijvoorbeeld op brancheniveau met zich meebrengt. Een grote groei van het aantal taxichauffeurs en een functie als telefoniste of centralist, die misschien wel overbodig wordt.’Het onderzoeksrapport, waarin ook de OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) interesse heeft getoond, is door het CBS in december 2020 aangeboden aan het Europese statistiekbureau Eurostat. Eurostat heeft voor de uitvoering van dit experimenteel onderzoek een subsidie beschikbaar gesteld.
Relevante links
- Publicatie - Imports of Digitised Products
- Publicatie - Internationaliseringsmonitor 2020, derde kwartaal
- Macro-economie - Adequaat meten economie
- Artikel - CBS onderzoekt de waarde van data
- Privacyregels CBS - Privacy