Verbeterd zicht op vermogens in Nederland
Waarde van bezittingen
De vermogensstatistiek van het CBS laat zien hoe groot de waarde is van de bezittingen van huishoudens in Nederland. CBS-onderzoeker Jasper Menger: ‘Dat is onder meer van belang voor het onderzoek naar sociaaleconomische ongelijkheid in Nederland en om te achterhalen of mensen voldoende financiële reserves hebben. De vermogensstatistiek wordt nu vernieuwd. We voeren drie veranderingen door, waarbij een betere waarneming van het aanmerkelijk belang de belangrijkste is. Daarnaast hebben we nu meer gegevens over zorg- en belastingschulden van Nederlanders en over het spaardeel van de hypotheek van huizenbezitters. Uiteraard met inachtneming van de gebruikelijke strikte privacyregels van het CBS.’Databank
Hoe meer vermogen iemand heeft, hoe vaker dat bestaat uit verschillende bestanddelen: rijkere mensen hebben niet alleen een spaarrekening en een eigen huis, maar stoppen ook vaker geld in bedrijven in de vorm van aandelen. Menger: ‘Over het aanmerkelijk belang, oftewel het aandelenbezit van ten minste 5 procent van een onderneming, hadden we voorheen onvolledige gegevens. Tot 2016 maakten we een schatting van aandelenbezit op basis van uitgekeerd dividend. Dat gaf onvoldoende complete statistieken, vooral omdat de meeste houders van aanmerkelijk belang in het eigen bedrijf zichzelf niet elk jaar dividend uitkeren. Sinds 2016 worden de directeur-grootaandeelhouders (die een aanmerkelijk belang in het eigen bedrijf hebben) op basis van de loonadministratie waargenomen en de bedrijfsvermogens volgens de vennootschapsbelasting. Dat was al een sterke verbetering, maar daarmee bleven belanghouders die niet voor het bedrijf in kwestie werken buiten beeld. Dankzij een nieuwe samenwerking met de Belastingdienst beschikken we nu over een databank met alle bij de fiscus bekende bedrijfsbelangen, met onder meer gegevens uit notariële akten. Daarmee kunnen alle formeel geregistreerde belangen worden meegenomen. Ook hier zijn de gebruikelijke strikte privacyregels van het CBS weer van kracht.’Beter beleid maken
Sander Veldhuizen van het ministerie van Financiën geeft aan blij te zijn dat het CBS steeds in gesprek is met partners en dat het open staat voor nieuwe inzichten. Veldhuizen: ‘We hebben de afgelopen jaren gewerkt aan het project Bouwstenen voor een beter belastingstelsel. Het is voor ons belangrijk om goede cijfers te hebben over hoe de wereld eruit ziet. We hebben zelf een raming gemaakt van het aanmerkelijk belang van ondernemers. Dat bleek veel hoger te liggen dan we tot nu toe dachten. Dat gaf een andere kijk op Nederland, met een grotere vermogensongelijkheid. Daarmee hadden we direct de aandacht van de politiek. We zijn erg blij dat het CBS vanaf volgend jaar een verbeterde vermogensstatistiek met meer aandacht voor het aanmerkelijk belang publiceert. Wij kunnen daardoor beter beleid maken. Meer zicht op aanmerkelijk belang leidt tot meer aandacht en een urgente vraag: hoe moeten we hier in de belastingen mee omgaan?’‘We weten straks veel over vermogen dat geregistreerd staat, maar geld dat is gestopt in luxe jachten, dure auto’s of kunst blijft een zwart gat’
Goede data noodzakelijk
De vermogensstatistiek is zeker de laatste jaren een statistiek waar veel aandacht voor is, zegt prof. Arjan Lejour van het Centraal Planbureau (CPB). ‘In 2014 vestigde de econoom Piketty de aandacht op het feit dat de verschillen in vermogen tussen mensen wereldwijd oplopen. Dan is de vraag: vinden we dat acceptabel of moeten we daar iets aan doen? Maar als je beleid wil maken, dan heb je eerst goede data nodig. In Nederland is altijd al veel aandacht voor welvaart, maar het aandeel van vermogen daarin was onderbelicht. Het is belangrijk dat het CBS nu een goede slag heeft gemaakt om dat beter in beeld te brengen. Je mist altijd wat. We weten straks veel over vermogen dat geregistreerd staat, maar geld dat is gestopt in luxe jachten, dure auto’s of kunst blijft een zwart gat. Toch is dit een belangrijke uitbreiding.’ Zodra het vermogen beter in beeld is, kan ook nagedacht worden over hoeveel belasting we als maatschappij willen dat daarover betaald wordt. Lejour: ‘Ook in dit geval zijn goede data noodzakelijk. Het CPB gaat de data van de vermogensstatistiek van het CBS gebruiken om te onderzoeken hoeveel belasting mensen betalen over hun totale vermogen.’Meer dan dubbel zoveel belanghouders
De herziening biedt een goed fundament voor de vermogensstatistieken in de komende jaren. Sommige cijfers zullen merkbaar veranderen. Volgens de huidige CBS-statistieken waren er in 2019 circa 200 000 mensen met een aanmerkelijk belang (de directeur-grootaandeelhouders). De totale groep aanmerkelijk belanghouders komt na herziening uit op meer dan 550 000 personen. Vanzelfsprekend neemt het totale vermogen van belanghouders daarmee ook flink toe. Menger: ‘We hebben onze schatting van het aanmerkelijk belang van Nederlanders in Nederlandse bedrijven aanzienlijk verbeterd. We gebruiken daarbij alle momenteel beschikbare bronnen.’ Wellicht komen op de langere termijn ook andere bruikbare bronnen beschikbaar, zoals het nieuwe UBO-register (Ultimate Benificial Owners) van de Kamer van Koophandel. ‘Het kan zijn dat hier straks regelmatig aandelen in voorkomen die niet via de notaris of vennootschapsbelasting zijn aangegeven. Dat zou weer nieuwe mogelijkheden bieden.’Wat is een aanmerkelijk belang?
Iemand heeft een aanmerkelijk belang als hij minimaal 5 procent bezit van de aandelen, winstbewijzen, genotsrechten of opties op aandelen in een binnen- of buitenlandse vennootschap. Mensen met een aanmerkelijk belang worden hier ook belanghouders genoemd. Mensen met een aanmerkelijk belang in het eigen bedrijf heten directeur-grootaandeelhouder.
Relevante links
- Nieuws - Vermogen van huishoudens in 2019 hoger door eigen woning
- Artikel - Parade van Pen: de vermogensverdeling in 2018
- Publicatie - Materiële welvaart in Nederland 2020
- Artikel - Pleidooi voor consistente inkomensongelijkheidcijfers
- Privacyregels CBS - Privacy