CBS werkt samen met wetenschap en beleid aan adequaat meten economie

/ Auteur: Masja de Ree
CBS-onderzoeker Maarten van Rossum over het nieuwe meten van de economie.
© Sjoerd van der Hucht Fotografie / My Eyes4u productions
Globalisering en digitalisering maken het meten van de economie steeds ingewikkelder. In de expertgroep Adequaat Meten van de Economie denkt het CBS samen met ministeries, kennisorganisaties, grote gemeenten en banken na over oplossingen voor deze meetproblemen. Onlangs kwam de groep voor de tweede keer bijeen - online vanwege het coronavirus.
De expertgroep voerde tijdens de bijeenkomst een fundamentele discussie over de meetproblemen in de veranderende economie. Zijn er nieuwe of meer gedetailleerde statistieken nodig om de economie goed te blijven meten? Kunnen we de informatie uit bestaande statistieken beter combineren?
Het CBS voerde in 2019 een eerste verkennende studie (zie onder) uit naar een mogelijk alternatief raamwerk om inkomen in beeld te brengen. De resultaten van deze verkennende studie werden tijdens de bijeenkomst gepresenteerd. Het nieuwe raamwerk gaat uit van dezelfde databronnen en categorieën, maar de gegevens worden op een andere manier gecombineerd en gepresenteerd. CBS-onderzoeker Maarten van Rossum: ‘Het nieuwe raamwerk is uitdrukkelijk een eerste verkenning en nog lang niet af. We willen het samen met wetenschappers bij kennisinstellingen en inhoudelijk deskundigen bij departementen en gemeenten verder ontwikkelen.’

Verkenning nieuw raamwerk
In de eerste verkenning voor een nieuw raamwerk heeft het CBS de impact van globalisering en digitalisering op bestaande en nieuwe business modellen onder de loep genomen. Daarnaast zijn relevante transacties die bepalen hoeveel geld er in Nederland wordt verdiend geïdentificeerd en geclassificeerd. Ook is gekeken hoe deze zijn ingebed in het huidige systeem van Nationale Rekeningen. Een alternatief raamwerk met de focus op business modellen en inkomen in plaats van de productiebenadering van het systeem van Nationale Rekeningen is voorgelegd aan de Expertgroep.

Bouwstenen

‘Het meten van de economie is te belangrijk om door één organisatie te laten doen’, zegt prof. Marcel Timmer van het CPB, die tijdens de bijeenkomst feedback gaf op de studie van het CBS. ‘Daarom is deze expertgroep zo belangrijk. Het gevaar bestaat dat het CBS zich puur op zijn wettelijke taak richt: met minder aandacht voor het meten van de economie in brede zin en meer voor accounting. Door input te vragen van buiten wapent het CBS zich hier tegen.’
Het CBS beschikt op heel veel gebieden over belangrijke cijfers. ‘In de Nationale Rekeningen worden al die bouwstenen samengebracht en op één manier naar buiten gebracht. In de studie over het nieuwe raamwerk bespreekt het CBS terecht ook andere manieren om die bouwstenen samen te voegen tot relevante producten. Daarnaast zijn wellicht nieuwe meetmethoden nodig om de digitalisering en globalisering goed in beeld te brengen. Hoe dat het beste vorm krijgt, daar zullen we de komende tijd verder over moeten nadenken.’ Hij wijst erop dat het goed is dat het CBS kijkt naar een nieuw raamwerk, zolang het zorgt dat het ‘bouwmateriaal’ intact blijft: ‘Ik geloof er vooral in dat het CBS uitstekende bouwstenen moet maken – zo nodig met nieuwe meetmethoden – en dat die bouwstenen vervolgens op verschillende manieren samengevoegd kunnen worden tot bruikbare informatie, door het CBS zelf, maar ook door andere gebruikers van de data van het CBS.’

Infographic Adequaat meten van de economie

‘Moving target’

Ook prof. Eric Bartelsman van de VU benadrukt het belang van de expertgroep. ‘We hebben te maken met een ‘moving target’: de maatschappij en de economie zijn continu in beweging en dus moet je ook continu kijken hoe je die het beste in beeld brengt. Het CBS laat zien klaar te zijn om mee te bewegen.’ Bartelsman gaf tijdens de bijeenkomst zijn visie op de studie van het CBS. ‘Een nieuw kader is iets waar je voorzichtig mee moet zijn’, benadrukt hij. ‘Je wilt immers inspelen op veranderingen in de maatschappij maar tegelijkertijd factoren stabiel houden zodat je goede vergelijkingen kunt maken met voorgaande jaren. Het is daarom goed dat het CBS overlegt met wetenschappers en beleidsmakers en ook kijkt naar andere landen. De Nationale Rekeningen functioneren al decennia goed. Maar er zijn gebieden waar aanpassingen gewenst zijn, door digitalisering en globalisering, maar ook bijvoorbeeld door de flexibilisering van de arbeidsmarkt. De vraag is dan op welke manier die aanpassingen vorm moeten krijgen. Ik ben zelf voorstander van strikte ‘traditionele’ Nationale Rekeningen. Om goed beleid te kunnen maken zijn daarnaast gebied-specifieke satellietrekeningen nodig.’
Investeren in het goed meten van de economie is van groot belang, vindt Bartelsman. ‘Dankzij de expertgroep zien de ministeries dat gelukkig. Blijvend investeren in onderzoek naar meetmethoden is investeren in de toekomst. Juist in deze tijd zien we hoe belangrijk het is om voorbereid te zijn op het onvoorziene.’

Voelsprieten

Eind 2020 is er weer een brede expertmeeting. ‘Tussentijds willen we ook regelmatig in kleiner comité bijeenkomen om specifieke deelonderwerpen te bespreken’, zegt Van Rossum. ‘Het doel is een dynamische interactie op gang houden, continu in discussie blijven en zo meters maken. Het CBS wil het niet alleen doen. We kunnen het ook niet alleen. Experts geven aan welke issues ze ervaren met globalisering en digitalisering, waar in deze de informatiebehoefte ligt en hoe dit verwerkt zou kunnen worden in een mogelijk alternatief raamwerk. Ze zijn onze voelsprieten. We willen zorgen dat gebruikers krijgen waar ze behoefte aan hebben en we willen de kennis van de wetenschap benutten. Het ontwikkelen van een alternatief meetkader is een interactief proces en neemt tijd in beslag. De ervaringen en kennis die we hierbij opdoen kunnen we later internationaal benutten bij de verdere ontwikkeling van internationale richtlijnen en handboeken.’

Relevante links