Nieuwe regelgeving geeft richting aan de rol van het CBS

/ Auteur: Corporate communicatie
CBS als samenwerkings- en datapartner
© ANP
Het kabinet heeft de afspraken bekrachtigd over de samenwerking van het CBS met overheden, wetenschap en bedrijfsleven. Hiervoor zijn per 1 juli 2020 een beleidsregel en een ministeriële regeling van kracht geworden. Deze regelingen hebben invloed op de werkwijze van het CBS: ze bakenen het takenpakket duidelijker af en houden meer rekening met de belangen van het bedrijfsleven. Het CBS is in de eerste plaats een datapartner voor overheden. In uitzonderlijke gevallen verleent het ook diensten aan commerciële partijen. Een vraaggesprek met Bert Kroese, waarnemend Directeur-Generaal van het CBS, over de implicaties van de nieuwe regelingen.

Dit klinkt alsof er veel verandert, klopt dat?

‘Ja en nee. Het CBS werkte altijd al hoofdzakelijk voor overheden en ten behoeve van publieke taken. Dit is wettelijk vastgelegd en gebeurt grotendeels op basis van Europese verplichtingen. We doen dit deels door reguliere statistiek te produceren en deels door zogenoemde aanvullende statistische diensten te verlenen. Ook werken we sinds jaar en dag samen met de wetenschap en het bedrijfsleven. In de kern blijft dit hetzelfde. Maar door deze nieuwe beleidsregel gaan we bewuster afwegen welke statistieken we wel en niet maken voor overheden en dat betekent dat we ook dingen niet meer zullen doen. Er zijn zaken die het CBS überhaupt niet mag doen, zoals beleidsadviezen geven en prognoses doen. En opdrachten waarvoor het niet nodig is om een nationaal statistiekbureau te verzoeken de statistiek te verzorgen, bijvoorbeeld waar geen groot maatschappelijk belang wordt gediend. Op die manier komt er meer ruimte voor het bedrijfsleven.

Daar staat tegenover dat voor statistische onderzoeken van groot maatschappelijk belang het CBS wel een natuurlijke partner is. We zullen als datapartner van de overheid een bijdrage blijven leveren aan grote maatschappelijke vraagstukken zoals energietransitie, duurzaamheid, armoede en schuldenproblematiek. Overheden blijven bij ons terecht kunnen voor onafhankelijke en transparante overheidsstatistiek.

De beleidsregel zorgt er voor dat we overheden die ons benaderen met een verzoek bewuster gaan maken van de afweging tussen het CBS of marktpartijen. De ministeriële regeling maakt verder duidelijk dat we alleen in een paar expliciet beschreven uitzonderingssituaties aanvullende statistieken mogen maken op aanvraag van het bedrijfsleven. Gevolg is dat we dus ook op dat terrein een aantal zaken niet meer gaan doen.’

Een andere manier van werken, wat moeten we ons daar verder bij voorstellen?

‘We willen vooral intensiever samenwerken met publieke en private partijen rondom maatschappelijke vraagstukken. Nederland kan een koploper zijn met betrekking tot een moderne, digitale overheid; maar alleen als alle partijen – overheden, wetenschap, bedrijfsleven en het CBS – goed en slim samenwerken. Daarom hebben we in 2019 samenwerking als een strategische prioriteit benoemd. Als datapartner van overheden willen we data gedreven werken stimuleren en bijdragen aan innovatie. Denk aan toepassingen van Artificial Intelligence, het zorgvuldig ontsluiten van nieuwe databronnen en het toepassen van nieuwe dataverwerkingsmethoden. Vanuit onze kennispositie als nationaal statistiekinstituut is dat een logische rol. We werken al met tal van partijen samen. Denk aan projecten rondom webscraping (Dataprovider), Artificial Intelligence (TNO), de impact van sociale initiatieven (MAEX) en de recente ontsluiting van OV-data (Translink). Samenwerking, ook met het bedrijfsleven, is dus niet nieuw voor ons, maar we gaan het nog structureler en efficiënter vormgeven.’

Hoe gaat het CBS er zelf voor zorgen dat de nieuwe regelingen goed worden uitgevoerd?

‘We hebben onze organisatie op een aantal cruciale plekken versterkt. Zo breiden we onze Raad van Advies uit met een extra lid: Henk Don. Hij is specialist op het gebied van mededinging en kan ons daarin goed adviseren. Hij zal met zijn adviezen helpen het evenwicht te bewaken tussen onze rol en die van marktpartijen. Ook is er een klachtenregeling en klachtencommissie ingesteld o.l.v. Michaël van Straalen. Deze commissie beoordeelt op onafhankelijke wijze klachten van partijen over lopend of toekomstig onderzoek. Tevens krijgt het CBS binnen de eigen gelederen een nieuwe functionaris die de relatie met marktpartijen onderhoudt en er op toeziet dat het CBS niet concurrentieverstorend werkt. Deze ‘Competitive Neutrality Officer’ wordt momenteel geworven. Een lid van de directie, Harry Wijnhoven, neemt deze rol zo lang waar. Bij hem kunnen CBS-medewerkers ook hun vragen kwijt bij twijfel over nieuwe verzoeken. Ook hebben we voor CBS-medewerkers een handelingskader opgesteld met daarin allerlei checks. Dit kader moet er voor zorgen dat de regelingen goed uitgevoerd worden en we goede afwegingen maken. En dus ook zaken niet meer oppakken als ze niet onder de mantel van de regelingen vallen. Zodat we bewust vanuit onze rol en samen met andere partijen, de maatschappelijke vraagstukken van deze tijd kunnen aanpakken.’

Relevante links