CBS Datategel voor complex onderzoek naar grondspeculatie

De winnaars van deTegel voor de beste datajournalistieke productie met op de foto Josta van Bockxmeer (links), Gaby de Groot (rechts) en Erik van Rein (2e rechts) van het Financieele Dagblad. 2e van links is jurylid Mike Ackermans van het CBS.
© Sjoerd van der Hucht Fotografie / My Eyes4u productions
De Tegel voor de beste datajournalistieke productie is dit jaar gewonnen door Josta van Bockxmeer (links op de foto), Gaby de Groot (rechts) en Erik van Rein (tweede van rechts) van het Financieele Dagblad. Zij wonnen de prestigieuze prijs voor hun onderzoek naar grootschalige grondhandel. Tweede van links op de foto is jurylid Mike Ackermans van het CBS.
Tijdens een live-uitzending vanuit de Centrale Bibliotheek in Den Haag werden op 8 juni de winnaars van de Tegels bekendgemaakt. De eer in de categorie datajournalistiek – de CBS Datategel – viel te beurt aan drie redacteuren van het Financieele Dagblad. Zij schreven een serie verhalen over een complex onderwerp: de dubieuze handel in kleine stukjes weiland in Nederland. Deze stukjes land worden verkocht aan kleine beleggers die hopen daar veel geld mee te verdienen als de waarde stijgt door een wijziging in het bestemmingsplan naar woningbouw. Voor hun verhaal gebruikten de journalisten grote hoeveelheden transactiedata. Het resultaat is een goed beeld van deze handel in Nederland.
De Tegels – vernoemd naar het boek van journalist H.J.A. Hofland, Tegels lichten – zijn de belangrijkste journalistieke prijzen in Nederland. Het CBS sponsort de Datategel en CBS-hoofdredacteur Mike Ackermans zit namens het CBS in de jury.

Monnikenwerk

Van Bockxmeer, De Groot en Van Rein baseerden hun onderzoek op data van het Kadaster. ‘Het was werkelijk monnikenwerk om de transactiedata van de stukken grond uit te vogelen’, zeg De Groot. ‘Het begon vaak op Google. Wie zijn de verkopers van de gronden op een bepaalde locatie? In een eerste onderzoek vonden we 25 betrokken bedrijven.’ De journalisten lokaliseerden alle stukjes grond per eigenaar op kaarten, daarbij gebruikmakend van een algoritme van kaartenmaker Esri.
Uiteindelijk bleek op de verkochte stukjes weiland nog nooit een huis gebouwd te zijn. ‘Beleggers hebben er naar schatting al wel € 700 miljoen in gestopt’, zegt De Groot. ‘En met de versnipperde grond zitten ze gemeenten juist dwars bij het plannen van woningbouw. Precies het tegenovergestelde van wat de beleggers hoopten te bereiken.’
De kaarten met de kadastrale lijnen die de versnippering van het land in beeld brengen werden bij de artikelen gepubliceerd: ‘Ook foto’s en de interpretatie daarvan waren een belangrijke illustratie bij dit onderzoek. Onze lezers willen kunnen zien wat wij onderzocht hebben.’

Objectief en onafhankelijk

Door statistieken te maken stelt het CBS vast wat er feitelijk gebeurt op zowel economisch als sociaal gebied. Het CBS vindt op feiten gebaseerde waarheidsvinding van groot belang. Daarom ondersteunt het CBS met de uitreiking van de Tegel de ontwikkeling van journalistiek talent. Ackermans: ‘We worden gedreven door dezelfde waarden. Uiteraard bedrijft het CBS geen journalistiek. We leveren wel objectieve en onafhankelijke data en die objectiviteit en onafhankelijkheid hebben we gemeen met de journalistiek. We zien onszelf als partner van de journalistiek en willen die graag ondersteunen. Dat doen we dagelijks door betrouwbare data te leveren en goed samen te werken. Een keer per jaar reiken we de Tegel voor de beste data-journalistieke productie uit, waarvoor overigens geen data van het CBS gebruikt hoeven te zijn. Als aanmoediging en om talent te belonen. Het is goed om te zien dat de datajournalistiek in opkomst is. De Tegel is een prestigieuze prijs. Ik vind het een eer dat wij als CBS de Datategel kunnen steunen.’

Relevante links