'Hoe het CBS de sterftecijfers tijdens de coronacrisis in kaart brengt'

Cijfers gemeenten

Het CBS krijgt dagelijks uit de administratie van de gemeentes de overledenen door. Voorheen publiceerde het CBS elke twee weken het aantal overleden personen per week. In die cijfers zit vertraging: ze geven een compleet beeld tot twee weken daarvoor. Traag: ‘Dat komt omdat het soms even duurt voordat de informatie over een overlijden bij de gemeente is ingevoerd en bij het CBS ontvangen en verwerkt is. We hebben dus niet meteen de actuele stand van zaken. Maar omdat wij deze statistiek al heel lang maken hebben we wel een goed beeld van hoe snel de informatie van gemeentes bij ons binnenkomt. We kunnen voor alle weken terugkijken welk percentage we op ieder moment van de week ontvangen hadden. Dat geeft ons de mogelijkheid om het aantal overleden personen in de vorige week, waarover we nog niet alle data hebben, betrouwbaar te schatten. Zo’n benadering gebruiken we nu om sneller cijfers over de vorige week te laten zien.’

Schatting

‘Van een week geleden hebben we normaal gesproken zo’n 80 procent van de data’, vertelt Stoeldraijer. ‘Momenteel ligt dat iets hoger, op zo’n 85 procent. Omdat we dit weten kunnen we berekenen hoeveel mensen er naar schatting in totaal in de afgelopen week zijn overleden. Ook weten we uitgesplitst naar een aantal achtergrondkenmerken welk deel van de data we normaal gesproken ontvangen hebben. We maken dus een schatting voor het totaal aantal overledenen en voor elke categorie van provincie, geslacht en leeftijd. Die laatste hebben we in drie categorieën verdeeld: 0-65 jaar, 65-80 jaar en 80-plus. Elke vrijdag publiceren we deze cijfers over de vorige week. Dat zijn robuuste schattingen. Daarnaast publiceren we de cijfers tot twee weken terug, ook per gemeente. Het CBS krijgt regelmatig de vraag of we ook per dag een schatting kunnen maken, maar daarvoor schommelt het percentage aangeleverde informatie en het aantal overleden personen per dag te veel.’’

Meer sterfte

De cijfers die het CBS publiceert, geven een beeld van hoeveel mensen er extra overlijden tijdens de coronacrisis. ‘We hebben over de eerste tien weken van dit jaar berekend hoeveel mensen gemiddeld per week overlijden’, licht Traag toe. ‘Er speelde in die periode geen corona- of andere epidemie. Daarom geeft dat gemiddelde ongeveer weer hoeveel sterfgevallen we nu per week zouden verwachten zonder de uitbraak van het coronavirus. Het verschil van dat gemiddelde met het aantal personen dat momenteel per week overlijdt, geeft weer hoeveel mensen er nu extra overlijden.’ Kunnen we deze extra sterfte toeschrijven aan het coronavirus? ‘Helemaal zeker weten we dat niet, maar de data wijzen er wel op. We zien dat de extra sterfte het geografische patroon van de coronabesmetting volgt en ook de demografische kenmerken komen overeen.’

Samenwerking RIVM

Er lijken verschillen te zitten tussen de cijfers van het CBS en het RIVM. Hoe zit dat? Traag: ‘Het CBS werkt nauw samen met het RIVM. Zij brengen wekelijks de sterftemonitor uit, met cijfers van het CBS. Ook de CBS-nieuwsberichten over de weeksterfte komen samen met het RIVM tot stand. Zij gebruiken alleen een andere indeling van de week dan het CBS, maar de onderliggende aantallen zijn hetzelfde. Daarnaast brengt het RIVM ook nog de cijfers van de GGD’s uit. Deze betreffen overleden personen waarvan bevestigd is dat zij besmet waren met het coronavirus. Dit cijfer wijkt af van de extra sterfte die we zien, omdat het CBS alle overleden mensen telt, ook degenen die niet getest zijn maar wellicht wel aan corona overleden.’

Het CBS publiceert gedurende de coronacrisis iedere vrijdag de meest recente cijfers van het aantal overleden personen.