Expertgroep CBS buigt zich over meetproblemen nieuwe economie

Het is de taak van het CBS om de economie adequaat in kaart te brengen. ‘Om dat goed te blijven doen, is het belangrijk dat we de veranderingen in de maatschappij volgen’, zegt CBS-onderzoeker Maarten van Rossum. ‘We willen continue toetsen of we aandacht schenken aan de juiste zaken en de juiste meetinstrumenten gebruiken. Daarbij roepen we nu de hulp in van enkele belangrijke gebruikers.’

Expertgroep bijeen

Het CBS werkt al jaren hard aan het tackelen van de meetproblemen die de veranderingen in de maatschappij met zich meebrengen. Maar dat kan het niet alleen. In de expertgroep denken onder andere universiteiten, departementen, grote gemeenten en banken voortaan mee. CBS-onderzoeker Wilco de Jong: ‘We zetten de stap naar buiten. We zoeken contact met onze gebruikers, niet alleen om te inventariseren wat zij nodig hebben om beleid te monitoren of wetenschappelijke vragen te beantwoorden, maar ook om samen te kijken naar oplossingsrichtingen en te zoeken naar mogelijkheden om daarbij samen te werken.’

Complexe waardeketens

De expertgroep kwam in december 2019 voor het eerst bijeen. Fabienne Fortanier, hoofd Betalingsbalansstatistiek bij De Nederlandsche Bank (DNB), is door het CBS gevraagd om als voorzitter op te treden. Ze ziet in haar werk dagelijks hoe complex de economie tegenwoordig is. ‘Met een muisklik koop je een product in China. Je streamt je muziek via internet. Een mobieltje bevat onderdelen van over de hele wereld. En bij Google zijn de gebruikers zelf het product. Internationale waardeketens worden daardoor steeds complexer en de rol van Nederland daarin is steeds lastiger te bepalen. Ook aan de financiële kant zien we bij DNB steeds meer internationale stromen, onder andere via de vele brievenbusbedrijven. Het koppelen van die geldstromen aan productie en werkgelegenheid in Nederland is een enorme uitdaging die aanpassingen vergt in de manier waarop we de economie meten. Want voor Nederland is het belangrijk om onze internationale afhankelijkheden en economische relaties goed in kaart te blijven brengen.’

‘Voor Nederland is het belangrijk om onze internationale afhankelijkheden en economische relaties goed in kaart te blijven brengen’

Top drie

‘Tijdens de eerste expertgroep ontstond een constructieve discussie tussen alle aanwezigen’, zegt De Jong. ‘Dat was mooi om te zien en daardoor kwamen we tot nuttige inzichten.’ Van die dynamiek wil het CBS in de komende periode profiteren. Het CBS heeft een top drie vastgesteld van thema’s die het komend jaar worden opgepakt: ten eerste het vervagen van branches (doordat ondernemingen meerdere activiteiten ontplooien maar ook omdat binnen branches een steeds grotere diversiteit aan bedrijfsmodellen ontstaat), ten tweede het meten van internetverkopen en ten derde de ontwikkelingen rond de platformeconomie. We zien bijvoorbeeld dat steeds meer consumenten ook producent worden, bijvoorbeeld via Uber, Airbnb en bouw- en klusplatforms. Van Rossum: ‘Door de discussie in de expertgroep kunnen we focussen op wat belangrijk is, onze vragen zo precies mogelijk formuleren maar ook gebruik maken van de kennis en eventuele data van andere organisaties.’

Wereldwijd probleem

‘Digitalisering en globalisering zijn grote uitdagingen’, zegt Fortanier. ‘Niet alleen voor het CBS en voor ons als statistici bij DNB, maar ook voor onze internationale statistiekcollega’s.’ De vraagstukken die spelen rond het adequaat meten van de economie zijn wereldwijd aan de orde. Fortanier benadrukt dat het CBS ook internationaal het voortouw neemt om de conceptuele en methodologische vragen over bijvoorbeeld globalisering en digitalisering aan te pakken. ‘Als Nederland nemen we actief deel aan de discussie bij de internationale organisaties waar de statistiekstandaarden worden ontwikkeld. Zo staan in het recent gepubliceerde ‘Handbook on Measuring Digital Trade’ van de OECD en de WTO veel voorbeelden op basis van onderzoek dat bij het CBS heeft plaatsgevonden.’

Fundamentele discussie

De expertgroep komt twee keer per jaar bij elkaar. Fortanier: ‘We hebben de afgelopen keer gekeken naar een aantal afzonderlijke bouwstenen voor het adequaat meten van de economie. De volgende keer willen we het ook hebben over het hele huis: welke fundamentele problemen bestaan er en hoe kunnen we daar met nieuwe of meer gedetailleerde statistieken meer inzicht in geven. Daarnaast is er vaak al veel data beschikbaar, maar niet altijd in een vorm die aansluit bij de gebruikersvraag. Het is noodzakelijk dat we een gezamenlijk beeld van de prioriteiten creëren en daarbij heldere definities hanteren over centrale begrippen. Statistici, beleidsmedewerkers en wetenschappers moeten nóg beter elkaars taal leren spreken. De expertgroep biedt een uitgelezen kans om dat voor elkaar te krijgen.’