Risico op onderwijsachterstand in beeld
Goede afstemming
Bob Groot is namens het CBS als onderzoekscoördinator nauw betrokken bij het Urban Data Center Leiden. ‘Officieel is dit datacenter eind december 2017 van start gegaan. Het initiatief voor de oprichting was afkomstig van de onderzoekers en controllers uit de concernstaf van de gemeente. Met hen delen we een gezamenlijke werkruimte. Dat is heel prettig, want zo kunnen we samen optrekken bij het formuleren van de onderzoeksvragen, het verrichten van onderzoek, et cetera. Heldere communicatie en goede afstemming zijn immers heel belangrijk.’ Enna Bongers, beleidsmedewerker bij de gemeente Leiden, bevestigt dit. ‘Het CBS is gespecialiseerd in cijfers en methoden. Privacy is een belangrijk onderdeel van dat werk. Bij de gemeente hebben we te maken met de praktijk en met politieke gevoeligheden. Het was in de beginfase onderling dus even aftasten qua samenwerking.’
Datagedreven werken
De gemeente Leiden wil steeds meer datagedreven werken en de samenwerking met het CBS in een Urban Data Center geeft daar een goede invulling aan. Groot: ‘Zo helpen we onderzoekers van de gemeente om nog meer informatie uit bestaande databronnen te halen, bijvoorbeeld uit de CBS-database StatLine. We organiseren ook workshops waarin we laten zien hoe wij onderzoek doen, databestanden structureren, ontwikkelingen visualiseren en hoe wij omgaan met privacy. Daarnaast voeren we samen een aantal onderzoeken uit.’
Armoede en scheef huren
Eén van die onderzoeken ging over inzicht in armoede. ‘We hebben gekeken hoe het bereik is van een aantal gemeentelijke regelingen voor huishoudens op wijkniveau. Ook hebben we onderzoek gedaan naar scheef huren, waarbij personen in een goedkope sociale huurwoning wonen terwijl ze met hun inkomen een duurdere woning kunnen betalen. Dat was wel een uitdaging. We hebben een paar sessies nodig gehad om de aanpak te bespreken. Hoe komen we bijvoorbeeld aan informatie van de coöperaties nu de AVG (privacywetgeving, red.) een belangrijke rol speelt? Ook de zoektocht naar de juiste inkomensdefinitie viel niet mee.’
De Leidse aanpak is in opdracht van het ministerie van OCW inmiddels door het CBS landelijk uitgerold
Onderwijskansen
Een ander belangrijk onderzoek van het Urban Data Center Leiden heeft betrekking op onderwijskansen. Bongers: ‘Bij de ontwikkeling van het beleid gericht op gelijke kansen voor alle kinderen in het onderwijs, baseert de gemeente Leiden zich voor een deel op objectieve data. Wij gebruiken een CBS-model om te bepalen in welke wijken kinderen wonen die een hoger risico op achterstand hebben. Dit geeft informatie om goede keuzes in het beleid te maken en onze middelen in te zetten.’ Binnen het UDC Leiden is gesproken over de keuzes die gemaakt moesten worden binnen het model. Hoe bepaal je bijvoorbeeld de doelgroep? Hoe kun je meer informatie toevoegen door bronnen te koppelen, bijvoorbeeld over echtscheidingen en schulden. Bongers: ‘Een wens voor de toekomst is kinderen over langere tijd te volgen, zodat we kunnen zien hoe zij zich ontwikkelen. Op die manier kunnen we ook het effect van ons beleid meten.’
Focusgebieden
De gemeente Leiden bepaalde aan de hand van het CBS-model een aantal focusgebieden. Dit zijn gebieden waarin relatief veel kinderen wonen met een hoger risico op onderwijsachterstand. Bongers: ‘In deze gebieden zetten we gericht maatregelen in. Bij de onderwijsloopbaan van kinderen is de rol van de ouders heel belangrijk. Het maakt uit of zij bijvoorbeeld voorlezen of tijd hebben om het kind te helpen met huiswerk. Dat begint al in de eerste vier jaar van het leven van een kind. Daarom ondersteunen wij ouders, bijvoorbeeld door te investeren in extra aandacht voor taal op peuterspeelzalen en kinderopvang, voorleesprojecten en activiteiten waarbij ouders extra begeleiding krijgen bij het opvoeden en voorlezen.’
Dashboard
Leiden wil het onderwijskansenbeleid nog verder ontwikkelen. De focus op risico’s is daar een onderdeel van. Bongers: ‘We kijken bijvoorbeeld ook naar schooladviezen en naar de overgang tussen scholen. Het uiteindelijke doel is dat iedereen het onderwijs volgt dat past bij zijn potentie.’ De Leidse aanpak is in opdracht van het ministerie van OCW inmiddels door het CBS landelijk uitgerold. Groot: ‘Dit resulteerde in een dashboard met heatmaps over risico’s op onderwijsachterstanden voor alle gemeenten in Nederland. Dat is de meerwaarde van de Urban Data Centers: dat zo’n mooi voorbeeld van onderzoek in de gemeente Leiden voor alle gemeenten in Nederland ingezet kan worden. We bekijken op dit moment ook hoe we resultaten van andere onderzoeken binnen de Urban Data Centers breder kunnen inzetten.’