Onderzoek naar trends in sterftestatistieken
Bevolkingsprognose
Hoeveel leerlingen kan ik over vijf jaar op mijn middelbare school verwachten? Hoeveel gepensioneerden telt Nederland in 2030? Om weloverwogen besluiten te kunnen nemen, willen schoolbesturen, beleidsmakers, politici en andere beslissers zicht hebben op toekomstige bevolkingstrends. Hiertoe publiceert het CBS jaarlijks de bevolkingsprognose. Deze schetst de verwachtingen van toekomstige geboortes, sterfgevallen en migratie, maar ook de onzekerheden die komen kijken bij zo’n voorspelling.
Sterfteprognose
Het team Demografie van het CBS maakt deze prognose aan de hand van een model dat wordt gevoed door bevolkingstrends van vroeger en nu. Hier is Stoeldraijer - van huis uit econometrist - verantwoordelijk voor de sterfteprognose. Deze baan combineerde zij de afgelopen jaren met een promotie aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), onder begeleiding van adjunct hoogleraar Fanny Janssen. Stoeldraijer verdiepte zich tijdens haar promotie in dieperliggende trends van de sterftestatistieken. Zo gaat het aantal sterftegevallen over de lange termijn omhoog, maar niet in een rechte lijn. In sommige jaren overlijden meer of juist minder mensen dan verwacht, bijvoorbeeld door veranderingen in de leefstijl of medische doorbraken. Stoeldraijer heeft zulke ‘niet-lineaire sterfte-ontwikkelingen’ onderzocht om preciezere voorspellingen te kunnen doen.
Rookepidemie
‘Neem bijvoorbeeld de rookepidemie’, zegt Stoeldraijer. ‘Hoewel mensen steeds minder roken, neemt de sterfte door longkanker nog toe, vooral bij vrouwen. De generatie vrouwen die geboren zijn rond 1960 heeft het meest gerookt. In 2010 werden zij 50 jaar en werden bij deze vrouwen veel dodelijke gevallen van longkanker geconstateerd. In de jaren hierna kwam bij de jongere generaties, die minder rookten, op 50-jarige leeftijd weer minder longkankersterfte voor. En zo kunnen we ook bij vrouwen van 70 jaar of ouder eerst een stijging verwachten en daarna een daling. Deze ontwikkeling is al langer bekend, maar nu hebben we een manier gevonden om hier beter rekening mee te houden in onze sterfteprognose.’
‘Hoewel mensen steeds minder roken, neemt de sterfte door longkanker nog toe, vooral bij vrouwen’
Ontwikkelingen in andere landen
Een andere conclusie uit het onderzoek van Stoeldraijer is dat sterfte in Nederland beter kan worden ingeschat door te kijken naar ontwikkelingen in andere landen, vooral op de lange termijn. Het CBS past dat nu ook toe in de prognose. ‘Echt een stap’, vindt Stoeldraijer. ‘Onverwachte pieken en dalen in de sterfte maken het soms moeilijk om ontwikkelingen in de toekomst te voorspellen. Door de bevolking in meerdere landen te bestuderen, komt de algemene trend beter naar voren. Je kunt landen tegenwoordig niet meer los van elkaar zien. Zo kan een medische doorbraak in een bepaald land ook in andere landen zorgen voor een verbetering van de volksgezondheid.’
Samenwerking CBS en Rijksuniversiteit Groningen
Lenny Stoeldraijer is met haar promotie onderdeel van de onderzoekslijn ‘Population, Mortality and Health’ van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) en het VIDI-project ‘Smoking, alcohol and obesity - ingredients for improved and robust mortality projections’ van adjunct hoogleraar Fanny Janssen van de Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen (RUG). Het CBS en de RUG werken al langere tijd samen. Halverwege 2017 openden zij een Academic Data Center in Groningen, waar onderzoekers van beide instanties met expertise en data elkaar versterken.