Honderd jaar statistiek internationale handel

Douanegegevens op grote stapels

Het was bijna een wedstrijd vroeger, herinnert statistisch analist Jan Geraets van het CBS zich. ‘Met de A4-tjes met douanegegevens op grote stapels: de centimeter ernaast want één centimeter stond voor honderd formulieren.’ Alle formulieren kregen handmatig codes: de landencode, de transactiecode, et cetera. Die codes werden vervolgens op de ponsafdeling een voor een ingetikt. Het CBS maakte een onderscheid tussen formulieren met een waarde van minder dan 10.000 gulden, formulieren met een waarde tussen 10.000 tot 100.000 gulden én formulieren van meer dan 100.000 gulden. Geraets: ‘Als nieuweling mocht ik in 1983 met de kleine waardes beginnen. Je moest een bepaald aantal formulieren per dag halen – vandaar de centimeter – en je leidinggevende checkte of je de juiste codes koos en netjes schreef. Als het goed ging, mocht je door naar de hogere waardes!’

9.500 goederen in beeld

De statistiek internationale handel is één van de grootste statistieken van het CBS, met heel veel data, zegt productieleider Jos Smeets van het CBS. In de jaren tachtig werkten daar bij het CBS honderden mensen aan. Van Gend en Loos reed extra om alle douaneformulieren te vervoeren en die werden vervolgens handmatig stuk voor stuk gesorteerd, gecodeerd en verwerkt: 750.000 records per dag. Nu gaat het anders: de honderden mensen zijn teruggebracht tot zo’n 30 tot 35 fte. Alle gegevens die via de douane binnen komen, worden digitaal verstuurd en automatisch verwerkt. ‘Maar een grote statistiek blijft het’, zegt Smeets. ‘Wij brengen de import en export van producten voor alle bedrijven in Nederland in kaart. Dat gaat om 9.500 goederen, met elk een eigen code. Je kunt je voorstellen hoe groot die tabellen zijn.’

Digitale vragenlijst

Voor bedrijven kwam er een verandering toen de vrije handel zijn intrede deed in de Europese Unie. Sinds de douane daar geen rol meer speelt, moeten bedrijven de in- en export zelf opgeven. Smeets: ‘Dat gebeurt via een integrale telling onder grote bedrijven. Kleinere bedrijven hoeven maar een keer per jaar hun gegevens in te dienen. De heel kleine handelaren schatten we bij. Het CBS probeert de lastendruk voor bedrijven op deze manier laag te houden. Maar het Europese statistiekbureau Eurostat ziet het liefst dat we zo veel mogelijk data verzamelen, met een zo hoog mogelijke respons.’ De statistiek internationale handel had als een van de eerste statistieken een digitale vragenlijst: sinds het begin van de jaren negentig. ‘Die stonden op een floppydisk’, herinnert Geraets zich. ‘Dat was een grote vooruitgang. Nu komen de data uiteraard via internet binnen.’ Ook de verwerking en correctie van de data gaat tegenwoordig voor negentig procent automatisch.

Monetair beleid

Statistieken over de import en export zijn van groot belang. Ze worden veelvuldig gebruikt door beleidsmakers op nationaal en internationaal niveau. Zo gebruiken allerlei instellingen van de Europese Unie ze bij de voorbereiding van multilaterale en bilaterale handelsbesprekingen, voor het macro-economisch en monetair beleid, bij het beoordelen van de vorderingen op de interne markt of de integratie van de Europese economie. Ook de komende jaren blijft deze statistiek zich ontwikkelen. Eurostat wil de statistiek bijvoorbeeld graag vereenvoudigen door van alle Europese landen alleen de uitvoer te meten. Met behulp van de uitvoerstromen van andere Europese landen kan immers de invoer in Nederland worden bepaald.

De statistiek internationale handel is een belangrijke dataleverancier voor de internationaliseringsmonitor van het CBS, die op 5 april verschijnt. In deze monitor leest u meer over honderd jaar statistiek internationale handel. Bezoek ook het dossier Globalisering op www.cbs.nl/globalisering voor een visualisatie van de trends in de import en export van Nederland.