Oratie Jan-Pieter Smits: schaakspel van de duurzaamheid
Geschiedenis van de duurzaamheid
Smits ontwikkelde samen met CBS-collega Rutger Hoekstra een systeem om duurzaamheid te meten. Dit meetsysteem loopt als een rode draad door zijn oratie. Het wordt gebruikt in het boek dat Smits schreef samen met twee collega’s van de TUE over de geschiedenis van de duurzaamheid. ‘De problemen die we nu zien met het milieu en klimaat, zijn gezaaid in de geschiedenis’, zegt Smits. ‘Wij laten zien hoe het duurzaam handelen en het denken over duurzaamheid in de loop van de jaren verandert én wat ons dat vertelt over de gewenste duurzame samenleving in 2050.’
Monitor brede welvaart
Ook de nieuwe CBS-monitor brede welvaart, die in mei 2018 verschijnt, is gestoeld op de meetmethode van Smits. ‘We hebben eerst de fundamentele vraag in het welvaartsdebat bepaald. Dat is: wat heeft de economische groei ons opgeleverd aan welvaart? Om die vraag te beantwoorden hebben we een meetsysteem ontworpen dat uit drie delen bestaat: het hier en nu, het later en het elders. In het eerste deel kwantificeren we hoe onze brede welvaart toe- of afneemt afhankelijk van de economische groei. In het tweede deel onderzoeken we de gevolgen van onze welvaart voor vitale grondstoffen en bronnen in de toekomst. In het laatste deel stellen we vast of onze welvaart ten koste gaat van de derde wereld.’
‘Wat is wezenlijk van belang in het leven van mensen, wat is welvaart?’
Kroon op het werk
Het CBS nam deel aan een taskforce van de VN, Eurostat en de OESO: ‘Daarin hebben we internationale overeenstemming bereikt over de manier waarop we de brede welvaart benaderen’, zegt Smits. ‘Dat we als CBS nu in opdracht van de regering een monitor maken die gebruikt wordt als debatstuk, is de kroon op ons werk.’ In zijn oratie grijpt Smits terug op belangrijke aspecten van het hier en nu, elders en later van welvaart en duurzaamheid. ‘Daaraan gekoppeld stel ik nieuwe vragen, waar ik me in de komende jaren als hoogleraar op ga toeleggen. Bijvoorbeeld de vraag welke impact onze invoer van grondstoffen heeft op de welvaart in derdewereldlanden. Door die vragen te beantwoorden, kunnen we ons meetsysteem steeds verder invullen.’
Meten wat ertoe doet
Aan het eind van zijn oratie komt Smits terug op de titel van zijn rede: meten we wat ertoe doet? Doen we het goed zo? ‘Ik concludeer dat we de korte termijn-agenda rond duurzaamheid inmiddels goed op orde hebben. Maar naar de langetermijneffecten moeten we nog beter en breder kijken. Ons meetsysteem is nog steeds gebaseerd op oude economische waarden. De vraag is: wat is wezenlijk van belang in het leven van mensen, wat ís welvaart? Die bestaat immers niet puur uit economische factoren. Uiteindelijk moeten we een tweede schaakbord openen, een lange termijn-agenda formuleren, om alle vragen die ertoe doen te beantwoorden.’
Curriculum Vitae Jan-Pieter Smits
Smits is van huis uit historicus. Hij werkte jaren voor de universiteit in Groningen maar maakte de overstap naar het CBS om meer betrokken te zijn bij de maatschappij. Hij werkte onder meer aan de monitor duurzaam Nederland, de voorloper van de monitor brede welvaart. Naar aanleiding daarvan vroeg de TUE of hij wilde bijdragen aan het boek over de geschiedenis van de duurzaamheid. ‘Die samenwerking was zo sprankelend dat er een leerstoel uit voort is gekomen’, zegt Smits. Hij werkt nu een dag per week in Eindhoven en de rest van de week bij het CBS in Den Haag. Het boek ‘Kwetsbare welvaart, 1850-2050’, over de geschiedenis van de duurzaamheid, ligt in maart 2018 in de winkels.
Meer weten over dit onderwerp? Lees dit artikel.