'Nieuwe manier van denken sterk verankerd binnen CBS'

Overtroffen verwachtingen

Eén van de aandachtspunten van Brakman bij haar aantreden in 2010 als voorzitter van de CCS was het meer ontsluiten van datastromen voor bedrijven en samenleving. Ook het verbeteren van de zichtbaarheid van het CBS was een van haar prioriteiten. Hoe vindt ze dat het er nu voor staat? ‘Het heeft mijn verwachtingen overtroffen! Er is in de afgelopen jaren veel gebeurd, zeker qua zichtbaarheid. Het ontsluiten van CBS- informatie is enorm gestegen en de wijze waarop is geprofessionaliseerd. Dat zie je onder andere aan de manier waarop de media en de Tweede Kamer worden bediend.’ Brakman ziet dat er veel waardering is voor het CBS. ‘En dat leidde tot het uitroepen van het CBS tot overheidsorganisatie van het jaar eind 2015.’

Nieuwe strategie

Directeur-Generaal Tjark Tjin-A-Tsoi heeft kort na zijn aantreden in april 2014 een duidelijke strategie voor het CBS neergezet. Wat zijn volgens Brakman de vruchten die deze nieuwe strategie heeft afgeworpen? ‘Op alle niveaus is de nieuwe strategie zichtbaar. Allereerst in de zichtbaarheid naar buiten toe, zoals ik net aangaf. Daarnaast was er een zware bezuinigingstaakstelling. Die is gerealiseerd en tegelijkertijd is er naar efficiencymogelijkheden gekeken én naar de vernieuwing van de ICT. Het CBS heeft op veel fronten het nodige gedaan. Alleen op het gebied van de IT-infrastructuur zijn nog meer investeringen nodig.’ Volgens Brakman heeft de komst van Tjin-A-Tsoi er voor gezorgd dat er meer over ontwikkelingen in de samenleving wordt gesproken en minder alleen over cijfers. ‘Dat zie je ook terug in de manier van denken en werken bij het CBS: er is meer aandacht voor belangrijke maatschappelijke fenomenen en de samenhang daartussen. Het CBS heeft dat op een goede manier ingevoerd en dat is inmiddels sterk verankerd binnen de organisatie.’

Innovatie

Het CBS stond wereldwijd al bekend als een innovatief instituut, maar in de afgelopen jaren is nóg meer dan voorheen ingezet op innovatie. Ook dat is Brakman niet ontgaan. ‘Het CBS is heel innovatief te werk gegaan door het oprichten van Urban Data Centers door het hele land. Op die manier kan het CBS zijn kennis over onder meer data-infrastructuur, dataverwerking en privacy combineren met de ambities van gemeenten om te komen tot een meer door data gedreven ontwikkeling van de stad.’ Naast de acht Nederlandse steden die nu een Urban Data Center hebben, is er sinds kort ook een Rural Data Center in de Brabantse Kempengemeenten. Brakman juicht deze ontwikkeling toe. ‘Daarnaast timmert het CBS flink aan de weg op het gebied van de Sustainable Development Goals (SDG’s). Het houdt internationaal en nationaal goed bij wat er in dat opzicht gebeurt en is in staat de gevraagde data te leveren, bijvoorbeeld aan de Tweede Kamer.’

Bezuinigingen

Het CBS heeft in de afgelopen jaren fors moeten bezuinigingen: 40 miljoen euro tussen 2012 en 2018. Dat is een kwart van het totale budget. Statistieken over bijvoorbeeld echtscheidingen, woonlasten, onverzekerden en adopties zijn geschrapt. Hoe vindt Brakman dat het CBS die forse bezuinigingen heeft opgepakt? ‘We hebben er eindeloos vaak over gesproken. Dit speelde al toen de vorige Directeur-Generaal van het CBS - Gosse van der Veen - er nog was. Als CCS hebben we toen al richting de minister gezegd dat het CBS overvraagd werd. De laatste bezuinigingen in het kader van Rutte II waren echt teveel gevraagd. We hebben aangegeven dat er grenzen zijn. Om de meest recente bezuinigingen goed op te vangen, hebben we voor een nieuwe weg gekozen en dat was co-financiering van de statistieken door de ministeries. Dat heeft uiteindelijk goed uitgepakt, maar het was wel manoeuvreren.’ Dat er statistieken geschrapt zijn, betreurt Brakman. ‘Er moeten nu eenmaal keuzes gemaakt worden. Maar wat je dan wél nog doet, moet je héél goed doen en er de volle verantwoordelijkheid voor nemen.’

Is de onafhankelijkheid van het statistiekbureau ook zonder de Centrale Commissie voor de Statistiek gegarandeerd?

Onafhankelijkheid

In 2016 is de zbo-status van de CCS afgeschaft, omdat de regering de toezichtsrelatie tussen de minister van Economische Zaken en de DG van het CBS wilde verhelderen. Een Raad van Advies kwam daarvoor in de plaats. Wat vindt Brakman van het opheffen van de CCS? Is de onafhankelijkheid van het statistiekbureau ook zonder CCS voldoende gegarandeerd? Brakman: ‘De Raad van Advies is wettelijk verankerd en kijkt met de blik van een externe toezichthouder naar het CBS, onder andere naar de onafhankelijkheid. Er is een bestuursreglement en er zijn drie subcommissies. Eén subcommissie gaat over de ICT en kijkt onder andere naar de IT, privacy en cybersecurity. De leden die in deze commissie zitten, zijn personen die in Nederland op deze gebieden op topniveau presteren. Daarnaast is er nog een aparte subcommissie die over het CBS-werkprogramma gaat en een auditcommissie. Ook daar zitten allemaal externe vertegenwoordigers in, die constructief kritisch meekijken en meepraten over wat er bij het CBS gebeurt. Op deze manier hebben we er voor gekozen om externe personen met een hart voor data en statistiek te binden aan het CBS. Dat was ook een uitdrukkelijke wens van de Directeur-Generaal.’ Volgens Brakman is de onafhankelijkheid van het statistiekbureau ook goed geborgd bij het personeel van het CBS. ‘Onafhankelijkheid moet bij hen mentaal verankerd zijn en dat is zeker het geval!’

Samenwerking

Hoe is de samenwerking tussen voorzitter Brakman en de verschillende directies van het CBS in de afgelopen 8 jaren verlopen? ‘Dat was heel stimulerend. Ik heb er zelf veel van geleerd. Als voorzitter is het belangrijk om goed te kijken naar het team dat gevormd wordt door de leden van de CCS (later Raad van Advies) en de CBS-top. Daarnaast is degene die aan de top van het CBS staat van groot belang. Je moet de juiste mensen vinden voor belangrijke posten en steeds weer naar verbetering zoeken, elkaar de ruimte geven en open staan voor elkaars meningen.’ Brakman prijst het vele werk dat zowel Van der Veen als Tjin-A-Tsoi voor het CBS hebben gedaan. ‘Van der Veen heeft de bedrijfsvoering en het management goed op orde gebracht. Ook internationaal heeft hij veel gedaan. Tjin-A-Tsoi focust meer op de positionering van het CBS en op de innovatiekant. Beide Directeuren-Generaal sluiten goed aan bij de huidige en toenmalige maatschappelijke ontwikkelingen.’