Met Europese burgers luchtvervuiling aanpakken

Onderzoek en innovatie

Directeur van dit innovatieve EU-project is Hans Bolscher van Trinomics, een internationaal adviesbureau dat al jaren actief is met advisering rond klimaat, milieu en duurzaamheid. ‘Ons bedrijf is gespecialiseerd in beleidsadvies op economisch gebied aan de Europese Unie, Wereldbank en andere internationale instanties. We zijn gevestigd in Rotterdam en hebben zusterorganisaties in België, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Singapore.’ De Europese Unie was in 2015 in het kader van Horizon 2020 - het programma van de Europese Commissie om Europees onderzoek en innovatie te stimuleren - op zoek naar projectvoorstellen, waarbij Europese burgers een actieve rol spelen bij de verbetering van de luchtkwaliteit en de CO2-uitstoot in hun stad. ‘Samen met een consortium van 16 Europese universiteiten en onderzoeksinstituten hebben we een voorstel ingediend. Dat werd - samen met nog twee andere voorstellen - door een externe evaluatiecommissie geselecteerd uit 40 inzendingen’, aldus Bolscher.

Luchtvervuilingsproblematiek

Het ClairCity-project duurt in totaal 4 jaar. Het eerste jaar is inmiddels voorbij en er zijn flinke stappen gezet. Bolscher is er enthousiast over en ook lovend over de goede samenwerking tussen alle betrokken partijen. Wat zijn de resultaten tot nog toe? ‘De eerste 6 maanden hebben we het projectvoorstel omgezet naar concrete activiteiten in de praktijk. Zo hebben we analyses laten maken van de luchtkwaliteit van de zes steden die als pilot dienen in dit project. Dat zijn Bristol (Verenigd Koninkrijk), Amsterdam (Nederland), de regio rond Aveiro (Portugal), Ljubljana (Slovenië), Sosnowiec (Polen) en de regio Ligurië (Italië). Al deze steden hebben hun eigen luchtvervuilingsproblematiek en werken aan verbetering ervan. Vervolgens hebben we naar de instrumenten gekeken die we kunnen gebruiken om met de burgers in de genoemde steden te communiceren over de luchtkwaliteit. Denk bijvoorbeeld aan speciaal gemaakte games en apps voor smartphones, tablets en laptops om suggesties te geven over de manier waarop hun stad zich in de toekomst moet ontwikkelen.’ De eerste contacten met burgers zijn in mei van dit jaar gelegd in Bristol. ‘We zijn met ze in gesprek gegaan over wat ze verwachten op het gebied van schone lucht en minder CO2-uitstoot in de toekomst. De inbreng van hen koppelen we aan het beleid.’

‘Het is van groot belang dat we de cijfers boven water krijgen, want: hoe meer we meten, hoe meer we weten’

Gedragsverandering

Enda Hayes is de technisch directeur van het ClairCity-project. Hij is werkzaam bij de University of West England en verantwoordelijk voor de technische inhoud van het project en de wetenschappelijke resultaten. ‘Het afgelopen jaar hebben we met onze partners hard gewerkt aan een volledig geïntegreerde methodologische benadering van het onderzoek. We hebben nauw samengewerkt met de vertegenwoordigers van de steden om belangrijke contacten te leggen, datastromen in kaart te brengen en interviews te houden om beleid te kunnen uitstippelen voor elke stad of regio.’ Hayes vertelt dat in Bristol het DELPHI-proces is gestart, waarbij 300 burgers gedurende twee weken een enorm enthousiasme aan de dag hebben gelegd bij het meedenken over de aanpak van luchtvervuiling. Belangrijk is volgens Hayes dat burgers het probleem van de luchtvervuiling begrijpen en gemotiveerd raken om hun gedrag te veranderen. ‘In plaats van luchtverontreiniging aan te pakken door technische maatregelen – bijvoorbeeld door Europese standaarden voor weggebruikers – willen we burgers eigenaar maken van het probleem. Daarnaast willen we burgers handvaten bieden zodat ze in de toekomst voor hun stad betere keuzes kunnen maken op het gebied van luchtkwaliteit. Keuzes die uiteindelijk de sociale norm voor iedereen zouden moeten worden. Dit doen we onder andere aan de hand van een online spel, een app, workshops, schoolcompetities en evenementen.’ Wanneer is het ClairCity-project een succes? ‘Op de lange termijn willen we een standaardaanpak ontwikkelen om samen met de burgers voor alle grotere steden in Europa beleid te ontwikkelen dat effectief is en gedragen wordt op het gebied van verbeterde luchtkwaliteit en verminderde CO2-uitstoot. Kortom, een gezonde toekomst voor alle burgers.’

Dataportaal

Olav ten Bosch is projectleider bij het CBS voor het ClairCity-project. Als één van de eerste bijdragen ontwikkelde hij samen met enkele collega’s het ClairCity dataportaal. In dit dataportaal worden de voor dit project benodigde data door de verschillende partners samengebracht in datasets. Elke dataset heeft velden met metadata, bijvoorbeeld titel, beschrijving, tags, kwaliteitsaspecten, etc. De ontwikkeling van dit dataportaal was een boeiende klus voor Ten Bosch. ‘We hebben veel ervaring met allerlei vormen van datamanagement , maar doorgaans is dit gericht op cijfers van het CBS zelf. Nu ligt de focus meer op externe data en de samenwerking met Europese partners, zoals bijvoorbeeld het Planbureau voor de Leefomgeving en Transport & Mobility Leuven (TML). Iedere organisatie heeft zijn eigen specialisme ingebracht. ‘ In het dataportaal zijn cijfers terug te vinden uit verschillende bronnen, bijvoorbeeld wijk- en buurtcijfers, cijfers over verkeer, luchtkwaliteit, energie, etc. Ten Bosch verwijst naar de website van het ClairCity-project, waar schokkende feiten over de invloed van luchtverontreiniging op de gezondheid van mensen te vinden zijn. ‘Daarom is het van groot belang dat we de cijfers hierover boven water krijgen, want: hoe meer we meten, hoe meer we weten.’