Datakamp CBS en gemeente Den Haag over armoede

Armoedemonitor

Marjolijn Das is statistisch onderzoeker en namens het CBS één van de organisatoren van het Datakamp. ‘Dit Datakamp is belangrijk in het kader van de oprichting van de CBS Urban Data Centers. Hierin komen data, kennis en expertise van het CBS samen met die van de gemeenten. Voor dit Datakamp hebben we met de gemeente Den Haag gekeken welke actuele beleidsvragen er zijn. Na een brainstormsessie kwam het thema armoede als belangrijkste naar voren. Daarmee gaan we dus aan de slag.’ De gemeente Den Haag voert een actief armoedebeleid en laat tweejaarlijks een armoedemonitor samenstellen, waarbij de omvang en samenstelling van de doelgroepen en het gebruik en bereik van de voorzieningen op het gebied van armoede wordt gerapporteerd. Er gebeurt al het nodige, onder andere op het gebied van schuldhulpverlening.

Beleidsmaatregelen

Maar de gemeente heeft niet álle cijfers. Das: ‘Zo missen zij bijvoorbeeld informatie over mensen in de bijstand die vanuit Den Haag verhuizen naar andere gemeenten, of van bijstandsgerechtigden die in Den Haag komen wonen. CBS heeft die gegevens in de vorm van microdata wél. Wij halen die informatie uit het Stelsel van Sociaal Statistische Bestanden (SSB). Het betreft bijvoorbeeld verhuisbewegingen en woonlocaties van personen, maar ook data over de sociaaleconomische positie op basis van de polisadministratie, onderwijsgegevens, achtergrondgegevens over huishoudens, etc.’ Gemeenten zijn niet alleen geïnteresseerd in de huidige situatie van bewoners die in armoede leven, maar willen vaak ook weten hoe de armoede binnen de gemeente zich de komende jaren zal ontwikkelen en in hoeverre daar preventief op geanticipeerd kan worden door bepaalde beleidsmaatregelen. Ook daar wordt tijdens het Datakamp aandacht aan besteed.

Privacy en beveiliging

Das vertelt dat het CBS al eerder betrokken was bij de organisatie van Datakamps, bijvoorbeeld met de Universiteit Twente. Beide organisaties zochten naar oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken aan de hand van big data. Nu is het de eerste keer dat het CBS - wederom samen met externe partijen - een Datakamp organiseert met microdata als bronmateriaal. Tevens vindt het Datakamp voor het eerst bij het CBS ‘in huis’ plaats. ‘Dat hangt voor een belangrijk deel samen met de privacy en beveiliging van de datasets. Dat is een heel belangrijk onderwerp voor het CBS, maar ook voor de gemeente Den Haag. Het beschikbaar stellen van de datasets gebeurt binnen een volledig afgesloten netwerkomgeving, zonder internetverbinding. Daarnaast ondertekenen de deelnemers een geheimhoudingsverklaring. De resultaten die worden gepresenteerd op de laatste middag zullen van tevoren grondig worden gecheckt, onder andere op onthullingsrisico.’ Wat verwacht Das van het Datakamp? ‘We hopen dat het voor alle deelnemers vooral een inspirerend en interessant evenement zal zijn en dat de deelnemers nieuwe inzichten rond armoede zullen opdoen. We willen zowel elkaar als de data en datatechnieken beter leren kennen, in de hoop dat daar een langdurige samenwerking uit voortvloeit.’

‘Privacy en beveiliging is een heel belangrijk onderwerp voor het CBS’

Samen meten is nog meer weten

Hedwig Miessen is programmamanager ICT van de gemeente Den Haag. Zij is erg enthousiast over de samenwerking met het CBS en het komende Datakamp. ‘De oorsprong van dit Datakamp ontstond eind 2015. Samen met het CBS en de Digitale Stedenagenda hebben we toen een bijeenkomst georganiseerd over data, onderzoek en beleid. De titel van die meeting was: Samen meten is nog meer weten. Vervolgens ontstond het idee om op het gebied van ICT en onderzoek samen te gaan werken. En dat is het afgelopen jaar volop gebeurd.’ Volgens Miessen beschikt de gemeente Den Haag op basis van onder andere registraties over veel data, maar die zijn nog niet getoetst aan de werkelijkheid in de wijken. ‘Big data gaat namelijk niet zo zeer om meer en nóg meer data, maar om de betekenis achter die data. De gemeente Den Haag wil de voordelen van het gebruik van data zoveel mogelijk benutten, maar dat moet op een zo verantwoord mogelijke manier gebeuren. Zo blijkt uit onderzoek dat we samen doen met een aantal universiteiten op het gebied van veiligheid en sociale cohesie dat burgers niet zo zeer behoefte hebben aan meer beveiligingscamera’s, maar bijvoorbeeld aan de aanpassing van een drempel bij de tramhalte waardoor ze er met hun rollator gemakkelijker kunnen komen.’ Miessen hecht er erg aan dat de gemeente niet alleen beleidsplannen maakt van achter het bureau, maar ook de dagelijkse situatie in de wijken erbij betrekt . ‘Om betekenis te geven aan de data zijn juist de innovatielabs in de wijk erg belangrijk, waar de wijkmanagers, de wijkagenten en burgers betrokken worden bij de initiatieven om met data verbeteringen te realiseren.’

Stad van vrede en recht

Internationaal staat Den Haag bekend als stad van Vrede en Recht. Het wil allerlei maatschappelijke vraagstukken op dit gebied aanpakken met behulp van grote hoeveelheden data. Ook haakt de stad op allerlei manieren in op Smart City-projecten. Daarbij worden met slimme technologieën oplossingen gevonden voor complexe stedelijke problemen. Den Haag is vorig jaar eveneens toegetreden tot het wereldwijde 100 Resilient Cities netwerk, waarbij het innovatieve vermogen voorop staat. ‘Het Datakamp dat we nu organiseren sluit daar heel goed bij aan’, aldus Miessen. ’Hoog in het vaandel van Den Haag staat ook veiligheid, onder andere op het gebied van cybersecurity. We willen dat de data van onze burgers veilig zijn. En als we het hebben over verantwoord omgaan met data is het CBS natuurlijk dé ideale partner. De uitwisseling van onze gegevens is dan ook met allerlei voorwaarden op het gebied van beveiliging en privacy omgeven.’ Miessen acht de kans groot dat de resultaten van dit Datakamp een strategische samenwerking met het CBS zal opleveren. ‘En natuurlijk hopen we dat de onderzoekers op nieuwe, interessante thema’s uitkomen.’  

Datawijsheid

Luuk Schokker is werkzaam als programmacoördinator bij het Centre for BOLD Cities, waarin de drie universiteiten van Leiden, Delft en Rotterdam samenwerken. Schokker: ‘Wij onderzoeken wat de grote hoeveelheden stedelijke data betekenen voor de burgers, maar ook voor de steden zelf. BOLD staat voor Big, Open en Linked Data. Wij willen samen met de burgers en de steden kijken hoe de bestaande data beter ingezet en begrepen kunnen worden.’ Daarvoor organiseert het Centre for BOLD Cities diverse activiteiten. Eén daarvan is een wandeling voor stadsbewoners en -gebruikers. ‘Een kernbegrip daarbij is data literacy: datawijsheid. Tijdens zo’n datawandeling nemen we een groep mensen mee langs een route in de stad. Welke zichtbare en onzichtbare datametingen kom je tegen? Waarom worden die data verzameld? Wat heb je er aan en wie beslist er over? Wij bieden tekst en uitleg op verschillende datapunten tijdens de route. Op die manier kunnen we de burgers bewust maken van de data die er allemaal zijn.’

Data voor ontwikkeling van steden

Het Centre for BOLD Cities is in januari 2016 van start gegaan en heeft het afgelopen jaar geïnvesteerd in samenwerking met andere partijen. ‘Met de gemeente Den Haag zijn er goede contacten. Zo hebben we een bijdrage geleverd aan het Global Parliament of Mayors in september 2016. Daar wisselden 80 burgemeesters van grote steden uit de hele wereld ervaringen en ideeën uit over urgente thema’s als klimaatverandering, migratie en duurzaamheid. Wij waren daarbij aanwezig om te zien hoe burgemeesters data inzetten voor de ontwikkeling van hun steden. Ook leverden onze onderzoekers van de drie universiteiten input voor dit evenement.'

Belangrijke pijler

Met het CBS was er eveneens vanaf het begin goed contact. Het CBS is belangrijk voor het Centre omdat het veel data heeft, waar de wetenschappers die bij het Centre aangesloten zijn meewerken. Dataonderzoek en datawetenschap zijn namelijk een belangrijke pijler voor het Centre for BOLD Cities. ‘Wij helpen daarom graag mee met de organisatie van dit Datakamp. Ook een aantal aan het Centre gelieerde onderzoekers zijn van de partij. Het Datakamp draagt bij aan ons doel om onderzoekers te laten uitblinken op hun vakgebied en de verschillende disciplines bij elkaar brengen. Daarnaast hopen we dat de onderzoekers van de gemeente Den Haag deze nieuwe manier van werken met data kunnen toepassen in hun dagelijkse werk.’