Kinderopvang in meer dan 100 gemeenten in kaart gebracht

9-11-2016 12:00 / Auteur: Lisette van Beek/Miriam van der Sangen

CBS verricht steeds vaker maatwerkopdrachten voor derden. Zo bracht het onlangs op verzoek van de koepelorganisatie Vereniging voor Statistiek en Onderzoek (VSO) de kinderopvang in 102 gemeenten in kaart. Tim Muller van CBS, Henk Fernee van het Fries Sociaal Planbureau en Jeanine Vosselman van VSO waren nauw bij dit onderzoek betrokken en geven er hun kijk op.

Kinderopvang in beeld

In totaal 102 gemeenten hebben via koepelorganisatie VSO aangegeven informatie te willen over kinderopvang in hun gemeente. Muller: ‘Het onderzoek gaat over kinderopvang in het jaar 2015. De cijfers geven informatie over het aantal kinderen in de kinderopvang, de opvanguren en het aantal huishoudens dat gebruik maakt van kinderopvang , uitgesplitst naar diverse kenmerken zoals het type kinderopvang, huishoudkenmerken en het inkomen van de ouders. De tabellen worden op gemeente- ,wijk-, buurt- en provincieniveau gemaakt. Om tot deze tabellen te komen is gebruik gemaakt van gegevens uit drie verschillende databestanden: een bestand van de Belastingdienst in het kader van de Wet Kinderopvang (WKO) voor gegevens over kinderopvang, de Basisregistratie Personen (BRP) voor persoonsgegevens en het bestand Integraal huishoudensinkomen (IHI) voor gegevens over huishoudens.’

Trends en effecten

De opdracht voor VSO wordt sinds 2013 jaarlijks uitgevoerd. De samenwerking verloopt soepel en met succes. Het project wordt elk jaar groter. Muller: ‘In 2013 deden er 29 gemeenten mee, nu zijn dit er 102. Dit jaar was het onderzoek uniek, omdat het op zo’n grote schaal is uitgevoerd én er voor het eerst ook naar provincie is gepubliceerd. Bij lokale overheden is steeds meer behoefte aan stuurinformatie om zodoende de effectiviteit van beleid te kunnen toetsen en de eigen regio te kunnen benchmarken met andere regio’s. Bij dit onderzoek kan dat uitstekend: het is al eerder uitgevoerd, waardoor er gekeken kan worden naar een trend. Ook zijn deze gemeentelijke en provinciale cijfers makkelijk vergelijkbaar met elkaar.’

Onafhankelijk en objectief

Een gezamenlijke data-inkoop via een koepelorganisatie als VSO heeft volgens Muller veel voordelen: ‘Deze centrale data-inkoop leidt tot behoorlijke schaalvoordelen voor gemeenten. Een gestandaardiseerde inkoop via VSO bespaart zowel tijd als kosten voor gemeenten. Tevens resulteert deze manier van werken in een optimaal gebruik van data voor de maatschappij, doordat een beleidsrelevant thema gelijktijdig kan worden uitgerold voor meerdere gemeenten.’ De stempel die CBS op een onderzoekt drukt, blijkt voor klanten ook belangrijk. Muller: ‘CBS voert onderzoeken objectief en onafhankelijk uit. Daarmee speelt CBS een belangrijke rol in maatschappelijke discussies en beleid. CBS handelt daarnaast niet vanuit eigen belang, maar heeft als doel maatschappelijke meerwaarde bieden. Voor CBS is het dus verplicht om ook de cijfers van maatwerk te publiceren op de CBS-website, zodat ze voor iedereen toegankelijk zijn.’

‘De kosten per gemeente zijn aanzienlijk lager doordat wij in één keer voor alle geïnteresseerde leden de data kunnen inkopen’

Voordelen

Jeanine Vosselman is secretaris van het bestuur van VSO. In die hoedanigheid sloot zij eind augustus van dit jaar een overeenkomst met CBS. Daarin kwamen beide partijen overeen dat CBS een tabellenset zou leveren op diverse niveaus met gegevens over het aantal kinderopvanguren, het aantal kinderen in de opvang en het aantal huishoudens dat gebruik maakt van de kinderopvang. ‘Naast belangenbehartiging voor onze leden - hoofdzakelijk gemeenten en provincies - kopen wij voor hen ook data in. Die stellen we dan ter beschikking, zodat de gemeenten en provincies er zelf mee aan de slag kunnen. Dat heeft een aantal voordelen. Doordat VSO het gehele proces rondom het inkopen en het ter beschikking stellen van de data organiseert, scheelt dat de gemeenten veel tijd. Daarnaast zijn de kosten per gemeente aanzienlijk lager doordat wij in één keer voor alle geïnteresseerde leden de data kunnen inkopen.’ Volgens Vosselman is een goede relatie tussen VSO en CBS van strategisch belang. ‘CBS is dan ook al vele jaren aanwezig bij de 2-jaarlijkse vergaderingen van onze platforms. CBS’er Duncan Beeckman maakt bijvoorbeeld deel uit van ons platform ‘Statistiek’, waardoor wij op de hoogte zijn van de nieuwste ontwikkelingen.’

Vraagstukken rond sociaal domein

Henk Fernee is onderzoeker bij het Fries Planbureau. ‘Onze organisatie is anderhalf jaar geleden opgericht om de gemeenten in de provincie Friesland te ondersteunen bij vraagstukken rond het sociaal domein, zoals jeugdzorg en WMO. Dit als gevolg van de decentralisatie van die taken van de overheid naar de gemeenten.’ Fernee is enthousiast over het feit dat de data over kinderopvang gemakkelijk via VSO beschikbaar zijn. ‘Dat scheelt ons tijd en geld. Aanvankelijk werden de kinderopvanggegevens op gemeenteniveau ingekocht, maar het lukte ons niet om een totaal beeld van de provincie Friesland te krijgen. Toen bleek het relatief eenvoudig om via CBS ook over de gegevens op provincieniveau te beschikken.’ Fernee werkt al langer met CBS-data. ‘Zo maken we bijvoorbeeld veel gebruik van de CBS-database StatLine, al is het soms moeilijk om er de weg in te vinden. Onze ervaringen met CBS zijn goed. Op het moment dat we vragen hebben over bepaalde cijfers lukt het ons vrij snel de juiste persoon bij CBS te vinden, die kan toelichten hoe het precies zit.’

Meer kinderen in kinderopvang

Fernee heeft met zijn team inmiddels een publicatie uitgebracht over hoe het zit met de kinderopvang in Friesland. ‘Daaruit blijkt dat meer kinderen in de kinderopvang zitten door het verdwijnen van de peuterspeelzalen. De toename van het aantal kinderen is het gevolg van het omvormen van peuterspeelzalen naar kinderdagverblijven. Dit hangt samen met het doel dat gemeenten en rijk zichzelf hebben gesteld: vanaf 2020 moeten alle peuters een voorschools kindercentrum bezoeken.’ Daarvoor werden veranderingen in de wet- en regelgeving kinderopvang doorgevoerd. In 2014 ging 35 procent van de peuters in Friesland naar een kindercentrum. In 2015 liep dit cijfer op tot 39 procent.

Wat doet de Vereniging voor Statistiek en Onderzoek (VSO)?
VSO is een vereniging van gemeentelijke en provinciale organisaties die zich bezig houdt met lokaal en regionaal onderzoek op de uiteenlopende beleidsvelden waarop gemeenten en provincies actief zijn. Denk aan sociaal domein, economie en wonen. De twee belangrijkste pijlers van VSO zijn kennisdeling en belangenbehartiging. Bij kennisdeling staat leren van elkaar centraal. Het gaat onder andere om: uitwisselen van kennis en ervaring, bespreken van actuele ontwikkelingen en nieuwe methodieken. Op het gebied van belangenbehartiging steunt VSO haar leden bij hun interne en externe positionering en organiseert het de toegang tot databronnen. Daarnaast onderhoudt VSO namens haar leden contact met een aantal strategische partners.