Dataplatform ODISSEI voor de mens- en maatschappijwetenschappen feestelijk gelanceerd

/ Auteur: Jaap van Sandijk/Miriam van der Sangen
Tijdens een feestelijke bijeenkomst in het Centraal Museum in Utrecht werd op 27 oktober 2016 het dataplatform ODISSEI gelanceerd, een dataplatform voor de mens- en maatschappijwetenschappen. Wetenschappelijk directeur Pearl Dykstra (EUR) verrichtte samen met Pieter Hooimeijer (NWO-MaGW) en Huib van de Stadt (CBS) de symbolische openingshandeling door de nieuwe naam bekend te maken.

Meer data delen

Het initiatief voor het dataplatform is afkomstig van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Pearl Dykstra, hoogleraar Empirische Sociologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, is de trekker van het platform. ‘We gaan met ODISSEI een infrastructuur realiseren die het mogelijk maakt om meer data te delen’, zegt ze enthousiast. ‘Daarmee wordt niet alleen het beschikbaar stellen en het delen van data toegankelijker, maar ook het analyseren en combineren van data. Bovendien stelt die infrastructuur ons in staat nieuwe dataverzamelingen te realiseren.’
 

Flinke impuls

Volgens Dykstra is het programma - onderdeel van NWO - een concentratie van kennis, ervaring en mogelijkheden die de sociale wetenschappen een flinke impuls zal geven. ‘Daar reken ik de economische en de gedragswetenschappen trouwens ook toe. Al moeten we eerst kijken hoe alles zich vanaf het begin zal ontwikkelen.’ Dykstra vindt de samenwerking spannend. ‘Verschillende organisaties die grote en langlopende dataverzamelingen hebben, waaronder CBS, werken samen. Ik vind het een mooie omslag dat zij steeds meer elkaars compagnon worden.’

Mogelijkheden van datakoppeling

De deelnemende partijen zullen binnen hun samenwerking meer kennis vergaren over de mogelijkheden van datakoppeling, voorspelt Dykstra. ‘Wat kunnen we allemaal? En wat mógen we, kijkend naar de privacywetgeving? Ik verwacht dat we op dat gebied veel zullen leren.’ Dykstra zegt erg blij te zijn met de deelname van CBS. ‘CBS heeft unieke mogelijkheden die andere onderzoekers niet hebben. Via CBS hebben we toegang tot mooie steekproeven en registerdata. Maar CBS is ook kennisexpert op het gebied van het verzamelen van data. Die kennis is heel sterk ontwikkeld. Denk aan onderwerpen als: hoe trek je een steekproef? Hoe corrigeer je op uitval? Kennis waarop wij graag een beroep doen.’ Dat CBS steeds meer samenwerkt met de wetenschap vindt Dykstra een positieve ontwikkeling. ‘Terecht dat CBS zegt: onze data zijn er ook om wetenschap mee te bedrijven.’

Laagdrempelige toegang

‘Toegankelijkheid is cruciaal bij het combineren en delen van data’, aldus Dykstra. Ze hoopt dat op dat gebied straks barrières geslecht zullen worden. Want toegang tot data moet  veel laagdrempeliger worden. ‘Neem bijvoorbeeld Netherlands Kinship Panel Study Data (NKPS), waaraan ik leiding geef. Dit is een grootschalig onderzoek naar familiebanden in Nederland. Onze gekoppelde data zijn beschikbaar via CBS. Maar toen ik daar laatst gebruik van wilde maken, moest ik daarvoor betalen. Ook voor toegang tot CBS-data op afstand, via remote access, moet betaald worden. Ik snap dat kosten vergoed moeten worden, maar niet op deze manier. We moeten er voor zorgen dat juridische en financiële barrières verdwijnen. Ook hierbij kan dit nationale initiatief een belangrijke rol spelen.’

Volwaardig dataplatform

Degene die namens CBS vanaf het begin betrokken was bij het initiatief voor een platform voor mens- en maatschappijwetenschappen is Kees Zeelenberg, directeur methodologie. ‘Tien jaar geleden hebben we met een aantal externe partners al een start hiermee gemaakt, maar op de een of andere manier kwam het platform niet van de grond.’ Daarna lag het project een tijd stil en ook een tweede poging leverde niet het gewenste resultaat op. Nu is het dan toch zover. ‘Het is goed dat we een start hiermee hebben gemaakt. De basis is er en we willen er nu een volwaardig dataplatform van maken. Meer samenwerken in grotere projecten, dat is waar we naar toe willen.’ Binnen het nieuwe dataplatform zijn de Nederlandse universiteiten, hogescholen, NWO, CBS, DANS, overheden en bedrijven verenigd.

‘Met de oprichting van dit dataplatform zijn er mogelijkheden zo efficiënt mogelijk te werken en de financiële barrières zo klein mogelijk te maken’

Vraagstukken aanpakken

Huib van de Stadt, hoofddirecteur Sociaaleconomische en ruimtelijke statistieken bij CBS, sluit zich aan bij de woorden van zijn collega. ‘CBS doet graag mee met dit dataplatform en stelt via Microdata Services zijn data ter beschikking.’ Over de kosten voor de toegang tot CBS-data zegt hij: ‘Het onderhoud van de technische infrastructuur en de capaciteit die CBS inzet, kost geld. Maar met de oprichting van dit dataplatform zijn er mogelijkheden om zo efficiënt mogelijk te werken en de financiële barrières zo klein mogelijk te maken.’

Microdata Services

Ruurd Schoonhoven, senior relatiebeheerder Microdata Services bij CBS: ‘Momenteel maken al veel instanties en personen voor hun onderzoek gebruik van onze data via de Microdata Services. 50 procent is afkomstig van universiteiten, 25 procent van planbureaus en nog eens 25 procent van private onderzoeksbureaus. Toch zijn er nog steeds allerlei onderzoekers, die ons niet weten te vinden. Met dit dataplatform hebben zij meer mogelijkheden gebruik te maken van de data van CBS.’ Er zijn twee grote voordelen aan het werken met Microdata Services. ‘We hebben meer dan 3000 bestanden over een groot aantal onderwerpen. Door dwarsverbanden te leggen tussen de verschillende data kun je meer te weten komen over bepaalde ontwikkelingen in de maatschappij. Verder kan er longitudinaal onderzoek verricht worden. Zo kunnen we bijvoorbeeld leerlingen volgen in hun onderwijsloopbaan en achterhalen waar zij na de afronding van hun opleiding werk vinden.’

Relevante links