Wat betekent de inzet van slimme technologie voor de burger?

Smart cities

BOLD staat voor Big, Open en Linked Data. Gezamenlijk vormen deze dé bron voor smart cities (steden die met slimme technologieën oplossingen trachten te vinden voor complexe  stedelijke vraagstukken, red.), van het reguleren van verkeersstromen tot het gebruik van slimme lantaarnpalen. De  afgelopen jaren zijn verschillende samenwerkingsverbanden ontstaan tussen steden en universiteiten om op een slimme manier data in te zetten. Initiatieven die zich met name richten op infrastructurele oplossingen. BOLD Cities is opgericht met een ander doel. ‘Ons onderzoekscentrum heeft ook datawetenschappelijke componenten, maar we zoeken primair naar het perspectief van de burger’, zegt Van Zoonen.

Slimme technologie

‘Vrijwel niemand vraagt zich af wat de inzet van slimme technologie betekent voor de burger, hoe hij of zij dat ervaart. Terwijl dat toch een cruciale vraag is’, aldus de hoogleraar. ‘Burgers kunnen zich geholpen voelen door de nieuwe toepassingen, maar het is ook mogelijk dat ze een gevoel krijgen steeds meer te worden gemonitord en gecontroleerd. Dat hangt ook af van de specifieke technologie of de data die worden ingezet. Dat is een enorm rijk onderzoeksveld.’ Het tweede belangrijke argument voor het opzetten van BOLD Cities is het toenemend belang van steden. ‘Verstedelijking staat hoog op de Europese agenda. Veel mensen zoeken hun geluk in de stad. Zo groeit de behoefte om meer te doen met stadsdata.’ 

BOLD Cities ontwikkelt een masterprogramma op het gebied van urban big data en heeft een adviserende rol naar andere organisaties

Stadslabs

Dankzij het toepassen van data zijn veel diensten sterk verbeterd. Neem het toelaten van schone auto’s in steden op basis van kentekenherkenning of het reguleren van voetgangersstromen met gebruik van camera’s. Dienstverlening die door het gebruik van camera’s ook als privacygevoelig kan worden ervaren. ‘Hoe beleeft de burger dat? Wanneer komt welk gevoel op bij de stadsbewoner?’, aldus Van Zoonen. ‘Daarin zijn wij geïnteresseerd. Een vraag die ook voor overheden van belang is. Je wilt niet dat je straks een maatschappij hebt met allerlei mooie technieken, terwijl mensen zich daardoor beperkt voelen.’ Door middel van onderzoek en het opzetten van activiteiten met stadsbewoners wil BOLD Cities in kaart brengen hoe burgers hun smart city beleven. Hiertoe wil het samenwerken met bijvoorbeeld wijkcentra en groepen betrokken burgers in ‘stadslabs’. Door samen met burgers op te trekken kan een positieve impact van het gebruik van data worden gecreëerd.   

Privacy paradox

Het onderzoekscentrum  staat voor een uitdagende opdracht, weet Van Zoonen. Ze verwijst in dit verband naar de privacy paradox en geeft twee voorbeelden. ‘Negen miljoen mensen in Nederland zitten op Facebook, waar ze van alles op zetten. Dat zijn soms dezelfde mensen die tegen het elektronisch patiëntendossier zijn, omdat de dokter en apotheek dan alles van ze weten. Iets anders: mensen die bang zijn voor identiteitsfraude, gebruiken online vaak hetzelfde wachtwoord.’ Zorgen van burgers die tegengesteld lijken aan hun eigen gedrag. Toch zal je qua beleid rekening moeten houden met de werkelijkheid en met de manier waarop burgers deze beleven, stelt de hoogleraar. ‘Misdaadcijfers gaan omlaag, maar de angst voor misdaad stijgt. Het politiebeleid is gericht op het terugdringen van misdaad én op het terugdringen van het gevoel van onveiligheid. Als je dat vertaalt naar privacy-beleid moet je zowel privacy garanderen als de zorgen over die privacy verminderen.’ 

Datawetenschap

BOLD Cities onderzoekt niet alleen hoe het voor burgers is om in een smart city te wonen. Naast deze sociale component vormen ook dataonderzoek en datawetenschap een belangrijke pijler. In BOLD Cities komen de datacenters van de drie universiteiten samen. Dat levert een grote rekenkracht op en – door de aanvulling van analytische methoden – veel mogelijkheden tot het zichtbaar maken van bestaand onderzoek. ‘Zo heeft een van onze onderzoekers, Marike Knoef uit Leiden, een experiment uitgevoerd in veertien steden onder bijstandsmoeders door data te koppelen. Daaruit is gebleken dat wanneer zij een deel van hun neveninkomsten niet hoeven af te dragen, ze sneller aan het werk gaan. Een schoolvoorbeeld van hoe datakoppeling niet alleen een wetenschappelijke uitkomst genereert, maar ook nuttige beleidsinformatie oplevert.’ Daarnaast ontwikkelt BOLD Cities een masterprogramma op het gebied van urban big data en heeft het een adviserende rol naar andere organisaties.

CBS-cijfers onmisbaar

Bij het uitvoeren van onderzoek zijn de cijfers van CBS voor BOLD Cities onmisbaar, vertelt Van Zoonen. ‘CBS is gigantisch belangrijk voor ons omdat het ontzettend veel data heeft. Data die valide en betrouwbaar zijn en waar je als wetenschapper op kunt bouwen. Daarnaast begrijpen de specialisten van CBS de technieken van datakoppeling en zijn ze gehouden aan privacy-voorschriften. Ik denk dat wel eens wordt onderschat hoe belangrijk CBS is. Niet alleen voor de landelijke overheid, maar ook voor gemeenten. Je kunt data tot op gemeenteniveau uitsplitsen. Voor vergelijkend onderzoek tussen steden is dat geweldig materiaal. De ondersteuning die wij vanuit ons nationale statistiekbureau krijgen, is echt heel goed in vergelijking met andere landen. Daardoor hoeven wij een heleboel wielen niet meer uit te vinden.’ CBS is inmiddels gesprekken gestart met BOLD Cities om de samenwerking te intensiveren.

Wat is het Centre for BOLD Cities?

Het Centre for BOLD Cities zet data-onderzoek in om bij te dragen aan oplossingen voor stedelijke vraagstukken. Het perspectief van de stadsbewoner staat hierbij centraal. De sterk verstedelijkte regio Rotterdam/Den Haag vormt zowel living lab als samenwerkingsverband. Onderwerpen van studie en samenwerking zijn: verkeersstromen, de kwaliteit van scholen in verschillende buurten of de invloed van de buurt op de gezondheid, analyse van social media bij grote culturele evenementen, interactie tussen burgers, vestigingskansen voor ondernemers, energieverbruik, luchtkwaliteit. Ethische dilemma’s vormen een rode draad. Het Centre for BOLD cities ging van start in februari 2016.