Een kijkje in de keuken van CBS Heerlen

Waarneming

De directie Dataverzameling is verantwoordelijk voor het verzamelen van de data die de basis vormen van de statistieken van CBS. Dat gebeurt op verschillende manieren. Allereerst door zoveel mogelijk zogeheten secundaire bronnen te gebruiken, bijvoorbeeld registers van overheidsinstellingen zoals de Belastingdienst. Waar secundaire bronnen tekort schieten, vindt waarneming plaats via internet. En als deze manier van waarneming niet mogelijk is, wordt overgegaan op telefonische of face-to-face waarneming. ‘In beperkte mate en met name bij bedrijven vindt nog waarneming plaats op basis van papieren vragenlijsten. Door het accent te leggen op secundaire bronnen en internetwaarneming belasten we bedrijven en burgers zo min mogelijk met het aanleveren van gegevens waarmee wij de statistieken maken’, aldus Boeijen.

Nieuw toekomstig datalandschap

Boeijen vertelt dat de huidige werkwijzen en systemen het eind van hun levensduur hebben bereikt. ‘Logistieke processen en IT-systemen zijn in de loop van de jaren verouderd en sluiten niet allemaal meer goed op elkaar aan. Daarom zijn we begin 2015 het project Phoenix gestart om een nieuw toekomstig datalandschap te bouwen. Dat betekent dat de komende jaren gewerkt wordt aan vernieuwing van de systemen en processen voor bijna alle onderzoeken. Dit zorgt er voor dat we efficiënter kunnen werken, dat de kwaliteit van onze producten stijgt en de dienstverlening wordt vergroot. Daarnaast moet de winkel natuurlijk gewoon open blijven.’ In het verlengde van Phoenix lopen nog diverse andere projecten op het gebied van waarneming, bijvoorbeeld respons verbeterende maatregelen om de kwaliteit van de producten te handhaven.     

Big Data

Een ander belangrijk onderwerp waar CBS in Heerlen veel energie in steekt is Big Data. Zo zijn sociale media, gegevens over telefoongebruik, verkeerstellingen en satellietdata veel belovende bronnen om statistieken mee te maken. Hoe je dat het beste kunt doen, is wereldwijd nog volop onderwerp van studie. CBS loopt in dit opzicht echter voorop. ‘Het is indrukwekkend om te zien welke resultaten tot nog toe zijn geboekt. Zo heeft CBS in juli vorig jaar voor het eerst een volledig op Big Data gebaseerde statistiek gelanceerd: de statistiek van de verkeersintensiteiten. CBS was daarmee het eerste statistiekbureau ter wereld dat officiële verkeersstatistieken maakte met gebruik van Big Data.’ Het succes van deze aanpak bleek ook toen CBS op 8 januari 2016 een nieuwsbericht naar buiten bracht over het effect op het weggebruik van de ijzel in het noorden van het land tijdens de eerste drie werkdagen van het jaar. ‘Zo snel reageren op een actuele ontwikkeling kan alleen met Big Data. Het toont aan dat CBS er in slaagt nieuwe uitdagingen flexibel en slagvaardig tegemoet te treden’, laat Boeijen weten. 

Er gebeurt bij CBS in Heerlen heel veel aan innovatie op het grensvlak tussen IT, methodologie en statistiek

Verkeersdrukte en BBP

De Big Data projecten verricht CBS vaak in samenwerking met externe partijen, bijvoorbeeld universiteiten. ‘Zo vond in november vorig jaar op initiatief van CBS een Datacamp plaats bij de Universiteit van Twente’, vertelt Boeijen enthousiast. Medewerkers van CBS werden gekoppeld aan PhD-studenten van de Twentse Universiteit. De betrokkenen deelden eerst kennis en vaardigheden. Daarna gingen de deelnemers in groepjes aan de slag met concrete vraagstukken. ‘Tijdens dit Datacamp ontdekten de deelnemers dat er een sterke correlatie bestaat tussen het Bruto Binnenlands Product (BBP) en het aantal voertuigen op de Nederlandse rijkswegen. Dus als je de verkeersdrukte vergelijkt met BBP-kwartaalcijfers zie je dat die correleren. Je hebt daarmee een snelle indicator die mede de Nederlandse conjunctuur kan meten.’

Blaise

Nog een innovatief project bij CBS in Heerlen is Blaise. Met dit IT-programma kunnen elektronische vragenlijsten worden gemaakt, die door interviewers en respondenten worden ingevuld, bijvoorbeeld via internet. ‘Blaise is een succesvol exportproduct van CBS, dat wereldwijd wordt gebruikt. Meer dan 110 organisaties in 35 landen zijn afnemer’, zegt Boeijen trots.

Smart services

Smart services is een ander project dat hoog op de agenda staat van CBS in Heerlen. Dat zijn ‘slimme diensten’ die mogelijk worden door data met elkaar te verbinden. Smart services maken gebruik van Big Data, datavisualisatie en kunstmatige intelligentie. ‘De kracht van CBS ligt bij kennis op het gebied van data en innovatieve dataverwerking. Die kennis willen we inzetten bij het maken van nieuwe producten en diensten, in samenwerking met externe partners. Ook willen we de kennis van samenwerkingspartners inzetten bij de verdere ontwikkeling van bestaande producten en diensten’, licht Boeijen toe. ‘Op dit moment onderzoeken we welke meerwaarde deelname aan de smart services campus ons kan bieden. Dat is een initiatief van de Provincie Limburg, APG, de Universiteit Maastricht, Hogeschool Zuyd en de Open Universiteit. Deze samenwerking is een mooie aanvulling op de vele reeds bestaande samenwerkingsverbanden die we hebben met andere universiteiten en kennispartners in Nederland en daarbuiten’, aldus Boeijen.

Maatwerk

Een belangrijke ambitie van CBS is meer betaalde opdrachten te realiseren, ook wel ‘maatwerk’ genoemd. Dit zijn specifieke statistische diensten die worden gemaakt in opdracht van bijvoorbeeld ministeries, provincies, gemeenten en planbureaus. Zij hebben behoefte aan deze statistieken voor beleidsvorming of bij het monitoren van de gevolgen van beleid. Boeijen: ‘In Heerlen vindt een aantal van dit soort projecten plaats. Denk aan de Veiligheidsmonitor, het WoningOnderzoek Nederland en het Onderzoek Verplaatsingen in Nederland. Ook ligt in Heerlen het zwaartepunt voor wat betreft de ontwikkeling van nieuwe producten voor lagere overheden. Limburg fungeert daarbij als pilot voor regionalisering van de statistiek’.

Grensoverschrijdende statistiek

Een ander voorbeeld van in Heerlen ontwikkelde producten zijn de grensoverschrijdende statistieken, zowel op het gebied van de arbeidsmarkt als op het gebied van de gezondheid. ‘Deze statistieken kunnen op grote belangstelling rekenen van de grensprovincies en ministeries en worden ontwikkeld in samenwerking met onder meer het statistiekbureau van het Duitse Noordrijn-Westfalen’, aldus Boeijen. ‘In de toekomst zullen naast de arbeidsmarkt en gezondheid ook nog andere onderwerpen uitgediept worden. Denk aan veiligheid, onderwijs, milieu en mobiliteit. De gesprekken hierover met de ministeries zijn al gaande’. 

Professionalisering

Tot slot wil Boeijen graag vermelden dat CBS eind vorig jaar de communicatie- en nieuwsfunctie verder heeft geprofessionaliseerd. ‘De reden is dat we willen dat onze cijfers ook daadwerkelijk gebruikt worden door de media, de wetenschap, de politiek en de samenleving. Als we onze informatie op een gebruiksvriendelijke en eigentijdse manier aanreiken, wordt die intensiever benut. Het resultaat is onder andere dat in een jaar tijd het aantal keren dat in de media verwezen werd naar statistieken van CBS zeer sterk is toegenomen. Op social media maken inmiddels zeer veel Nederlanders gebruik van onze berichten. Zo hebben we alleen al op twitter 110.000 volgers.’

Wat gebeurt er bij het CBS in Heerlen?

Bij CBS in Heerlen worden belangrijke statistieken gemaakt. Denk aan de sociale statistieken, statistieken over grote bedrijven, financiën van ondernemingen, internationale handel en verkeers- en vervoersstatistieken. Ook gebeurt er in Heerlen veel op het grensvlak tussen IT, methodologie en statistiek. Voorbeelden zijn Big Data, het grote IT- en procesvernieuwingsprogramma Phoenix, de vragenlijstapplicatie Blaise en het binnenhalen van registergegevens van bedrijven voor de productie van statistieken.