Brand blussen met een iPad

U blust als het ware brandjes met uw tablet?

Van de Looij: ‘Brandpreventie is naast brandbestrijding de hoofdtaak van de brandweer geworden. De grootste winst in het terugdringen van brandschade komt van preventie. De grootste veroorzaker van branden is menselijk handelen: roken in bed, kaarsen op tafel met kinderen erbij, wasdrogers met pluizen die in de fik vliegen, stekkerdozen waarop te veel apparaten worden aangesloten. Het maatschappelijk rendement van de brandweer verbetert als we mensen leren veiliger te gaan leven.’ Van de Looij wilde als kind al bij de brandweer. Dat lukte hem na enkele omzwervingen als financieel specialist op de Optiebeurs en als ict-consultant bij Nuon. Zijn snelle carrière in het korps dankt hij mede aan zijn ervaring op het gebied van informatica. Na een stage bij de brandweer van Dordrecht klom hij in elf jaar op van bevelvoerder op de brandweerwagen tot officier en uiteindelijk, vijf jaar geleden, tot regionaal brandweercommandant bij de Veiligheidsregio Noord-Holland-Noord. Zijn huidige baan dankt hij mede aan een masterscriptie die hij in 2007 schreef over de wijze waarop de Nederlandse brandweer zijn achterstand op ict-terrein zou kunnen inlopen.’

Op welke sport van de ladder staat het ict-niveau van de brandweer nu?

‘De achterstand zijn we met reuzenstappen aan het inlopen. Op een schaal van nul tot tien halen we nu een voldoende. Ergens tussen een zes en een zeven. Maar onze ambitie is een negen.’ Het betekent dat er nog wel wat te doen is, wil hij maar zeggen. Een van die reuzenstappen is het verbeteren van de Brandweerstatistiek samen met CBS, vertelt de commandant: ‘De brandweer telde tien jaar geleden vierhonderd zelfstandige korpsen. Nu zijn dat er door samenvoegingen vijfentwintig. Maar als je vraagt hoeveel branden er jaarlijks in Nederland woeden en wat voor soort branden dat zijn, moet je dat bij elk van die vijfentwintig regio’s apart gaan navragen. Hetzelfde bij de vraag hoeveel brandweerlieden ons land telt: vijfentwintig keer vragen.’

Bestaat er geen landelijke registratie?

‘Helaas niet. Slechts één keer per jaar maakte CBS een Brandweerstatistiek, op basis van data die de vijfentwintig regiokorpsen aanleverden. Die statistiek liep ook nog eens behoorlijk achter, zoveel tijd kostte het al die losse gegevens van de korpsen te verwerken. Willen wij tot een betere brandpreventie komen, dan moeten we die data sneller leveren aan CBS en sneller kunnen analyseren. Daarom gaan we toe naar actuelere kwartaalstatistieken, zodat wij eerder en beter onze preventie-campagnes kunnen opzetten.’ Het verhoogde tempo waarin gegevens voor de nieuwe kwartaaloverzichten moeten worden geleverd vergt een hele omslag bij de korpsen. Die bestaan veelal uit bevlogen vaklieden, van nature nogal eigenwijs en wars van administratieve rompslomp. ‘Wij moeten ze ervan overtuigen dat een snellere levering van gegevens levens kan besparen’, vertelt Van de Looij. Het zendingswerk kostte tijd: de eerste stappen voor de nieuwe kwartaalstatistiek, gebaseerd op administratieve data in plaats van enquêtes, werden al in 2011 gezet. ‘Toen zeiden we tegen elkaar: het moet professioneler, het moet sneller en we moeten ict gebruiken. Die slag gaan we nu dus maken.’

Moet u niet bijna een totaal nieuwe cultuur introduceren?

‘Het is een kwestie van educatie. Ik gebruik in mijn presentaties een anekdote. De korpsen waren wettelijk verplicht enquêtes over branden in te vullen voor CBS. Dan vink je aan wat voor brand het  was, of er slachtoffers waren en wat de oorzaak was. Als beginnend brandweerjochie leerde ik van mijn bevelvoerder dat je nooit moest invullen dat er gevaarlijke stoffen bij een incident betrokken waren. ‘Als je dat doet, moet je opeens nog pagina’s extra vragen invullen. Dat kost veel te veel tijd’, zei mijn leermeester.’ Brandweerlieden zijn echte doeners, vertelt de commandant. ‘Wij willen blussen en weer terug naar de kazerne. De hele papierwinkel voor de statistieken werd als een belasting gezien. Het gevolg was dat wij nauwelijks inzicht hadden in de patronen die je soms kan zien bij branden. Zoals: in welke wijken doen zich veel branden voor, hoeveel keukenbranden zijn er? Door goede analyses kwam de brandweer in Amsterdam er bijvoorbeeld achter dat in de Bijlmer vaker gevaarlijk gekookt wordt op open vuur in de keuken. Als je dat weet, kun je daar je preventiecampagnes op los laten.’ Het is volgens de brandweercommandant ondoenlijk op korte termijn preventie en voorlichting voor heel Nederland op poten te zetten. ‘Dat kost jaren en jaren. Daarom concentreren wij ons op voorlichting voor risicogroepen.’

Kunt u nog zonder dure informatietechnologie?

‘De afgelopen tien jaar zijn de uitgaven voor de brandweer in Nederland bijna verdubbeld, van 600 miljoen euro tot een miljard. Het besef is gegroeid dat preventie die kostengroei kan afremmen. Daar heb je ict-systemen voor nodig, wil je data over incidenten kunnen analyseren. Ik ben aangenomen om een geautomatiseerd systeem van business intelligence op te zetten. Net zoals Unilever met informatieanalyses nieuwe doelgroepen voor zijn producten opspoort, zo sporen wij met data-analyse riskant gedrag van burgers op. Dat kan niet zonder ict.’ Sinds de zomer van 2015 is er een directe lijn van de 112-meldkamer naar CBS, legt Van de Looij uit. ‘Alle alarmmeldingen voor de brandweer en de ambulances komen via de centralist terecht in het Gemeenschappelijk Meldkamer Systeem. Dit ict-systeem stuurt alle data elk kwartaal door naar CBS. Er vervallen allerlei handmatige handelingen. Dat levert snelheid en overzicht op. De eerste statistieken worden op dinsdag 29 september aanstaande gepubliceerd. Om deze cijfers ook in 2016 verder te ontwikkelen zijn we als Brandweer Nederland hard aan het werk samen met CBS, het ministerie van Veiligheid en Justitie  en de Vakvereniging Brandweer Vrijwilligers.’

Kunt u straks voorspellen waar zich een brand gaat voordoen?

‘Dat klinkt een beetje als science fiction. Zoals de film ‘Minority Report’ van Steven Spielberg, waarin de politie preventief mensen oppakt omdat voorspeld is dat zij een moord gaan plegen. Wat we nu al wel kunnen, is alle branden op een kaart plotten. Dat levert indicaties op voor toekomstige risico's. Je kan niet het tijdstip en de locatie voorspellen, maar wel voorspellen dát er een incident op komst is. Het is net als bij de ambulances: die zijn op vrijdag en zaterdag in Amsterdam volledig bemand, omdat er dan altijd wel knokpartijen op het Leidseplein zijn. Je kunt dus in de richting gaan van capaciteitsmanagement. Zoals de brandweer nu ook met Oud en Nieuw volledig paraat is, omdat je uit ervaring weet dat er dan brandjes komen. Ook op andere gebieden valt preventie te plannen. We kunnen straks misschien verwarde mensen die in bed roken vóór zijn. Of een dement persoon die thee gaat zetten, maar de elektrische waterkoker op het gasstel zet. Nu al komen we verrassingen op het spoor. Wij dachten altijd dat arme gezinnen meer risico op brand hadden, maar het blijkt dat dat vooral voor eenoudergezinnen geldt.’

Op 29 september a.s. publiceert CBS nieuwe brandweerstatistieken op StatLine. Ook verschijnen twee nieuwsberichten met de meest actuele cijfers.