‘Structurele veranderingen nodig voor blijvend herstel economie’

Weeffouten

Voor een blijvend herstel van de economie zijn volgens Baarsma structurele veranderingen nodig in Nederland. ‘Er zitten weeffouten in drie economische instituties: het bankensysteem, ons pensioensysteem en de woningmarkt. Deze maken de Nederlandse economie nog steeds veel gevoeliger voor schokken dan bijvoorbeeld Duitsland.’

Hypotheekrenteaftrek

Alleen al de marktverpestende aftrek van hypotheekrente kost de schatkist miljarden euro’s per jaar, zegt Baarsma. ‘Voor de afbouw van die aftrek is dertig jaar uitgetrokken. Dat zou wat mij betreft in tien jaar moeten. De opbrengst moet teruggegeven worden in de vorm van lagere belastingtarieven.’ Ook de maximale omvang van de hypotheek moet volgens Baarsma omlaag. ‘Nog steeds mag je in Nederland tot 104 procent van de waarde van de woning lenen. In Duitsland is dat beperkt tot maximaal 80 procent, dat lijkt mij een stuk gezonder voor de woningmarkt.’ De drie weeffouten grijpen op elkaar in, legt Baarsma uit. ‘Neem de woningmarkt en de arbeidsmarkt. Als er veel koophuizen onder water staan vanwege hoge hypotheekschulden, verhuizen mensen minder snel voor ander werk.’

Tegenstelling

Het probleem met de banken is onder meer dat zij te veel verbonden zijn met de overheidsfinanciën. ‘Dit wordt voor een deel opgelost door de komst van een Europese bankenunie’, aldus Baarsma. ‘Veel banken hebben nog een hoop troep op hun balans staan, die moet daar af.’ Over de pensioenen is ze al even duidelijk: ‘Door de vergrijzing worden de tegenstellingen tussen jong en oud steeds groter. Niet alleen binnen de pensioenfondsen, maar ook in de zorg. De crisis heeft bewezen dat ons pensioenstelsel veel gevoeliger is voor crises op de kapitaalmarkt dan wij dachten. Het pensioendebat moet onder andere gaan over de omvang van de verplichte pensioendeelname en over beperking van de fiscale bevoordeling van pensioeninleg.’

‘De Europese markt heeft veel banen en economische groei gebracht’

Hervormen

Volgens Baarsma is de verleiding groot structurele ingrepen uit te stellen. ‘Laten wij onszelf nu eens disciplineren. Je kunt zeggen: we zitten de crisis gewoon even uit. Maar dan vergeet je dat de koek die we in Nederland verdelen de komende jaren niet meer zo hard groeit als vóór de crisis. Als je nu niet hervormt, verlamt dat de economie voor vele jaren, door voortdurende herverdelingsdiscussies. Wat mij opvalt, is dat deze discussies alleen gevoerd worden om te voldoen aan de Europese drie procentnorm voor het begrotingstekort. Dat is dus om de verkeerde reden.’ Ook de versplinterde verhoudingen in de Eerste en Tweede Kamer doen de discussies volgens haar geen goed. ‘Ik ben een voorstander van het verhogen van de kiesdrempel, zodat er stabiele meerderheidsregeringen worden gevormd, die doorpakken.’

Microdata

Onderzoeksbureau SEO is grootgebruiker van CBS-data. ‘Er staan hier twee Remote Access-terminals naar CBS. Daarmee bewerken wij allerlei microdata op het gebied van bijvoorbeeld banen, lonen, woningbezit en uitkeringen. Verder gebruiken we gegevens over de productie van bedrijven en over de import en export. Daarnaast doen we veel met data uit de gemeentelijke basisadministratie en data over de in- en uitstroom bij het UWV.’  Baarsma zelf gebruikt vooral macro-economische gegevens. ‘Ik waardeer het zeer dat al die data via de CBS-databank StatLine beschikbaar zijn.’

Meer data

Volgens Baarsma zijn er nog wel lacunes in de CBS-gegevens: ‘Wij zouden meer informatie willen over moeilijk vervulbare vacatures. Daarbij zou een uitsplitsing naar beroep in plaats van naar sector of naar opleiding belangrijk zijn. Verder willen we graag meer data hebben over reïntegratietrajecten en gesprekken met werkcoaches die het UWV inzet. Ook data over ingezette reïntegratietrajecten en ziekteduur voor bedrijven zijn voor ons van belang. Maar daarvoor zal CBS dan wel een enquête moeten uitzetten.’

Misverstanden

Baarsma vindt het belangrijk helder uit te leggen hoe de economie werkt. Er zijn immers veel misverstanden. Zo ergert ze zich aan het gemak waarmee mensen tegen Europa zijn. ‘Wat mij betreft was de komst van de euro niet nodig om de Europese interne markt tot een succes te maken. Dat was toch wel gelukt, maar er nu uitstappen is duur en dom. Het is goed de interne Europese markt steeds verder in te voeren door belemmeringen weg te nemen. Daar ligt hét voordeel van de Europese Unie en de euro.’ Buitenlandpolitiek, defensie, energiepolitiek en klimaatbeleid kunnen vanwege de schaalvoordelen beter op EU-niveau worden opgelost, vindt Baarsma. Belastingheffingen kunnen wat haar betreft landelijke politiek blijven. ‘De grote voordelen van de interne Europese markt zijn erg ondergesneeuwd geraakt. Die Europese markt heeft veel banen en economische groei gebracht. Dat verhaal mag wel eens wat gepassioneerder verteld worden.’