Gezonde levensverwachting; geslacht, leeftijd en onderwijsniveau

Tabeltoelichting

Toelichting onderwerpen

Levensverwachting

De levensverwachting is het aantal jaren aan dat een persoon van een bepaalde leeftijd naar verwachting (nog) zal leven, onder de aanname van gelijkblijvende leeftijdsspecifieke sterftekansen.

Gezonde levensverwachting

Gezonde levensverwachting is het aantal jaren dat een persoon van een bepaalde leeftijd naar verwachting (nog) in goede gezondheid zal leven, onder de aanname dat de huidige kansen op sterfte en ongezondheid gelijk blijven.
Goede gezondheid wordt hier gedefinieerd als de afwezigheid van lichamelijke beperkingen of als goede ervaren gezondheid danwel de afwezigheid van psychische klachten.

LV in als goed ervaren gezondheid

De levensverwachting in als goed ervaren gezondheid is het aantal jaren dat een persoon van een bepaalde leeftijd naar verwachting (nog) zal leven in goed ervaren gezondheid. Voor het berekenen van levensverwachting in goed ervaren gezondheid is het aantal 'gezonde' jaren bepaald op basis van de vraag 'Hoe is over het algemeen uw gezondheidstoestand?'. Mensen die deze vraag beantwoorden met 'goed' of 'zeer goed' worden gezond genoemd. De vraag over ervaren gezondheid is opgenomen in de CBS Gezondheidsenquête.

LV zonder lichamelijke beperkingen

De levensverwachting zonder lichamelijke beperkingen is het aantal jaren dat een persoon van een bepaalde leeftijd naar verwachting (nog) zal leven zonder lichamelijke beperkingen. Voor het berekenen van levensverwachting zonder lichamelijke beperkingen zijn gegevens gebruikt over langdurige beperkingen in horen, zien en bewegen. Mensen die op alle onderstaande vragen het antwoord 'ja, zonder moeite' of 'ja, met enige moeite' geven worden gezien als niet lichamelijk beperkt.
-Kunt u een gesprek volgen in een groep van 3 of meer personen (zo nodig met hoorapparaat)?
-Kunt u met één andere persoon een gesprek voeren (zo nodig met hoorapparaat)?
-Zijn uw ogen goed genoeg om de kleine letters in de krant te kunnen lezen (zo nodig met bril of contactlenzen)?
-Kunt u op een afstand van 4 meter het gezicht van iemand herkennen (zo nodig met bril of contactlenzen)?
-Kunt u een voorwerp van 5 kilo, bijvoorbeeld een volle boodschappentas, 10 meter dragen?
-Kunt u als u staat, bukken en iets van de grond oppakken?
-Kunt u 400 meter aan een stuk lopen zonder stil te staan (zo nodig met stok)?
Deze vragen maken deel uit van de CBS Gezondheidsenquête. De vragen over beperkingen zijn alleen gesteld aan personen van 12 jaar of ouder. In de berekening van levensverwachting zonder lichamelijke beperkingen is aangenomen dat deze beperkingen niet voorkomen bij personen jonger dan 12 jaar.

LV zonder psychische klachten (MHI-5)

De levensverwachting zonder psychische klachten is het aantal jaren dat een persoon van een bepaalde leeftijd naar verwachting (nog) zal leven zonder psychische klachten. Cijfers over deze variant van gezonde levensverwachting worden vanaf statistiekjaar 2024 niet meer gegeven.

Als maat voor het hebben van psychische klachten is tot en met 2023 gebruik gemaakt van de Mental Health Inventory (MHI-5). De MHI-5 meet de algemene psychische gezondheidstoestand in een bevolking. Dit wordt bepaald door de balans tussen de mate van positieve en negatieve gevoelens. De MHI-5 bevat de volgende vragen:
1. Voelde u zich erg zenuwachtig?
2. Zat u zo erg in de put dat niets u kon opvrolijken?
3. Voelde u zich kalm en rustig?
4. Voelde u zich neerslachtig en somber?
5. Voelde u zich gelukkig?

Bij deze vragen wordt een referentieperiode van 4 weken gehanteerd
De antwoordmogelijkheden bevatten de categorieën 'voortdurend',
'meestal', 'vaak', 'soms', 'zelden' en 'nooit'. Bij de positief geformuleerde vragen (vraag 3 en 5) zijn voor de categorieën in volgorde de waarden 5, 4, 3, 2, 1, en 0 toegekend. Bij de negatief geformuleerde vragen (vraag 1, 2 en 4) zijn precies de omgekeerde waarden toegekend.

Vervolgens zijn per persoon de somscores berekend en zijn deze vermenigvuldigd met 4, zodat de minimale somscore van een persoon 0 (zeer ongezond)en de maximale score 100 (perfect gezond) kan bedragen.

Een score van 60 of meer betekent dat een respondent geen psychische klachten heeft. Een score van minder dan 60 betekent dat iemand wel psychische klachten heeft.
Deze vragen maken deel uit van de Gezondheidsenquête van het CBS.

De vragen over psychische klachten zijn alleen gesteld aan personen van 12 jaar of ouder. In de berekening van de levensverwachting zonder psychische klachten is aangenomen dat de prevalentie van psychische klachten van personen jonger dan 12 jaar gelijk is aan die van de aangrenzende leeftijdscategorie.

Tot 2023 werd, in plaats van ‘levensverwachting zonder psychische klachten’, de term ‘levensverwachting in goede geestelijke gezondheid’ gebruikt.

Onderzoekers van het Trimbos-instituut hebben in 2024 een herijking van de MHI uitgevoerd en daarbij vastgesteld dat het afkappunt van 60 zoals eerder gebruikt, om een aantal redenen niet langer voldeed. Ook is vastgesteld dat de indicator ‘psychische klachten’ beter plaats kan maken voor de indicator ‘angst- of depressiegevoelens’, waarbij een MHI-somscore van 76 of lager bepalend is voor het hebben van die gevoelens. Met ingang van 10 september 2024 vervangt de indicator “angst- of depressiegevoelens in de afgelopen 4 weken” daarom de indicator “psychische klachten in de afgelopen 4 weken”. Meer informatie over herijking van de MHI is te vinden in een factsheet van het Trimbos-Instituut (zie tabeltoelichting). De variabele ‘Psychische klachten, afgelopen 4 weken’ zal daarom niet meer worden aangevuld vanaf 2024. Daardoor zal ook de indicator over levensverwachting zonder psychische klachten vanaf de periode 2021/2024 niet meer worden aangevuld. Het CBS zal op basis van de variabele “Angst- of depressiegevoelens in de afgelopen 4 weken’’ geen gezonde levensverwachting berekenen.

LV zonder GALI-beperkingen

GALI staat voor Global Activity Limitations Indicator. De levensverwachting zonder GALI-beperkingen is de variant van gezonde levensverwachting die Eurostat bestempelt als ‘Healthy Life Years’. Dat officiële Europese cijfer over Healthy Life Years is gebaseerd op data uit de European Survey on Income and Living Conditions (EU-SILC) en kan daardoor afwijken van de cijfers over levensverwachting zonder GALI-beperkingen, zoals die in deze tabel gepresenteerd worden. De cijfers in deze tabel zijn gebaseerd op de Gezondheidsenquête.
Voor het berekenen van levensverwachting zonder GALI-beperkingen zijn de antwoorden op de volgende vragen uit de Gezondheidsenquête 2014 gebruikt:
-In welke mate bent u (is uw kind) vanwege problemen met uw (zijn of haar) gezondheid beperkt in activiteiten die mensen gewoonlijk doen?
-Duurt deze beperking reeds een half jaar of langer.
Met ingang van de Gezondheidsenquête 2015 wordt de volgende vraag gebruikt:
-In welke mate bent u (is uw kind) vanwege problemen met uw (zijn of haar) gezondheid sinds 6 maanden of langer beperkt in activiteiten die mensen (kinderen) gewoonlijk doen?
Met als antwoordcategorieën:
-Ernstig beperkt
-Wel beperkt, maar niet ernstig
-Helemaal niet beperkt
Voor de levensverwachting zonder GALI beperkingen geldt dat respondenten die antwoorden met ‘ernstig beperkt’ of met ‘wel beperkt, maar niet ernstig’ worden gezien als beperkt.
De vragen over GALI-beperkingen zijn alleen gesteld aan personen van 2 jaar of ouder. In de berekening van levensverwachting zonder GALI-beperkingen is daarom aangenomen dat deze beperkingen niet voorkomen bij kinderen van 0 en 1 jaar.