Gemeentefinanciën vanaf 1900
Verklaring van tekens
Tabeltoelichting
Deze tabel bevat gegevens over de baten, de lasten en de schuld van gemeenten vanaf 1900. De gegevens zijn verzameld uit eerdere publicaties over de gemeentefinanciën. De meest nieuwswaardige en consequente gemeentecijfers over de baten, de lasten en de schuld zijn in deze tabel opgenomen.
De gepresenteerde gegevens zijn afkomstig uit de jaarrekening en de balans van gemeenten en sluiten zoveel mogelijk aan op de indelingen en registratiewijzen die de gemeenten in hun eigen administratie hanteren.
Deze tabel vervangt de reeksen over de financiën van de gemeenten in de tabel Historie Overheid.
Gegevens beschikbaar vanaf: 1900
Belangrijke beleidsmatige gebeurtenissen:
1986 - als gevolg van een andere financieringswijze van de bejaardenoorden is er een piek van 2 miljard euro zichtbaar op de batenkant van de Kapitaalrekening.
1995 - in dit jaar hebben gemeenten ongeveer 15,5 miljard euro ontvangen van het Rijk als afkoopsom van de woningwetleningen. Dit leidt tot een eenmalige piek op de baten van de kapitaalrekening. Met deze afkoopsom zijn de opgenomen leningen afgelost, waardoor ook deze in 1995 met eenzelfde bedrag afnemen.
2008 - Per 1 januari 2008 worden de van Europese en Nederlandse overheden vooruit ontvangen uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel (bv. de aanleg van nieuwe infrastructuur) ter dekking van uitgaven in volgende jaren, anders opgenomen in de balans. Deze worden vanaf deze datum opgenomen onder de Overlopende Passiva. De bedragen stonden voorheen geboekt onder de Voorzieningen. Dit heeft geleid tot een breuk in de cijfers van de betreffende balansposten van 2007 op 2008.
2009 - als gevolg van de verkoop van aandelen Nuon/Essent is er een piek zichtbaar van 5,2 miljard euro. Aangezien de ontvangen boekwinst en superdividenden tot de administratieve lopende rekening worden gerekend is de toename daar zichtbaar.
2015 - door de overdracht van taken op het gebied van het Sociaal Domein van het Rijk naar gemeenten nemen de baten en lasten toe met ongeveer 7 miljard euro.
2020 - De verkoop van aandelen Eneco zorgt voor extra baten (boekwinst) van 4,1 miljard euro.
Status van de cijfers:
De uitkomsten van 1900 tot en met 2021 zijn definitief, de uitkomsten van 2022 zijn voorlopig.
Wijzigingen per 22 maart 2024:
De voorlopige cijfers voor 2022 zijn opgenomen.
De cijfers van 2021 zijn nu definitief.
In verslagjaar 2020 was per abuis een correctie van 6 miljoen euro niet meegenomen bij de vlottende schuld en daardoor ook bij de totale schuld. Dat is in deze versie hersteld.
Wanneer komen er nieuwe cijfers:
De nieuwe jaarcijfers over de financiën van de gemeenten worden circa 15 maanden na afloop van de verslagperiode geplaatst. De cijfers kunnen worden bijgesteld op grond van het beschikbaar komen van nieuw of geactualiseerd bronmateriaal. Over het algemeen zijn de bijstellingen gering van omvang. De bijstellingen worden doorgevoerd op het moment dat een nieuw jaarcijfer aan de reeks wordt toegevoegd.
Toelichting onderwerpen
- Baten en lasten van gemeenten
- Baten
- Opbrengsten, die betrekking hebben op de betreffende periode.
---
De baten worden geregistreerd exclusief de interne verrekeningen.
De baten worden geregistreerd inclusief de baten van de gemeentelijke marktbedrijven, waarbij de onderlinge stromen binnen de gemeente zijn geëlimineerd. Gemeentelijke marktbedrijven zijn onderdelen van de gemeenten die hun voortgebrachte goederen en diensten voornamelijk verkopen aan andere overheden, gezinnen en bedrijven.- Totaal baten
- Opbrengsten, die betrekking hebben op de betreffende periode.
---
De baten worden geregistreerd exclusief de interne verrekeningen.
De baten worden geregistreerd inclusief de baten van de gemeentelijke marktbedrijven, waarbij de onderlinge stromen binnen de gemeente zijn geëlimineerd. Gemeentelijke marktbedrijven zijn onderdelen van de gemeenten die hun voortgebrachte goederen en diensten voornamelijk verkopen aan andere overheden, gezinnen en bedrijven.
- Baten lopende rekening
- Het deel van de baten, dat op de lopende rekening wordt geregistreerd.
---
Op de lopende rekening worden de baten geboekt, die betrekking hebben op de reguliere exploitatie van het lopende jaar. Hierbij valt o.a. te denken aan rentebaten, verkoop van goederen en diensten en ontvangen overdrachten. Ook de door gemeenten ontvangen superdividenden en boekwinsten worden tot de lopende rekening gerekend.
Het grootste deel van de gemeentelijke baten bestaat uit de ontvangen bijdrage uit het Gemeentefonds, overige doeluitkeringen van het Rijk en de ontvangen gemeentelijke heffingen.- Totaal baten lopende rekening
- Het deel van de baten, dat op de lopende rekening wordt geregistreerd.
---
Op de lopende rekening worden de baten geboekt, die betrekking hebben op de reguliere exploitatie van het lopende jaar. Hierbij valt o.a. te denken aan rentebaten, verkoop van goederen en diensten en ontvangen overdrachten. Ook de door gemeenten ontvangen superdividenden en boekwinsten worden tot de lopende rekening gerekend.
Het grootste deel van de gemeentelijke baten bestaat uit de ontvangen bijdrage uit het Gemeentefonds, overige doeluitkeringen van het Rijk en de ontvangen gemeentelijke heffingen.
- Gemeentelijke heffingen
- Betalingen, die door de gemeente worden opgelegd. Heffingen omvatten de belastingen en de retributies.
---
Belastingen zijn verplichte betalingen die door de overheid worden opgelegd, zonder dat hier een direct aanwijsbare tegenprestatie tegenover staat. De opbrengst vormt een onderdeel van de algemene middelen.
De belastingen van gemeenten (kunnen) bestaan uit de onroerendezaakbelasting, parkeerbelasting, toeristenbelasting, precariobelasting, hondenbelasting, forensenbelasting, reclamebelasting, baatbelasting en roerendezaakbelasting.
De gemeenteraad bepaalt welke belastingen een gemeente heft.
Retributies of doelheffingen zijn betalingen die de overheid krachtens algemene regels vordert voor een concrete door haar geleverde dienst. De opbrengst moet aan een voorgeschreven doel worden besteed.
De doelheffingen van gemeenten (kunnen) bestaan uit reinigingsheffingen, rioolrechten, leges bouwvergunningen, secretarieleges, leges begraafplaatsrechten en marktgelden.
- Overige baten
- Inkomsten uit verhuur, verpachtingen, verkopen en ontvangen bijdragen van andere overheden of het Rijk. Ook rentebaten en ontvangen dividend behoren tot deze categorie.
Het grootste deel van de overige baten bestaat uit de ontvangen rijksbijdrage uit het Gemeentefonds.
- Baten kapitaalrekening
- Het deel van de baten, dat op de kapitaalrekening wordt geregistreerd.
---
Tot de baten van de kapitaalrekening behoren de opbrengsten uit verkopen van (im)materiële vaste activa, de afschrijvingen en de opbrengst van grondverkopen. Daarnaast worden ook de ontvangen investeringsbijdragen van derden tot de baten van de kapitaalrekening gerekend.
- Lasten
- Kosten, die betrekking hebben op de betreffende periode.
---
De lasten worden geregistreerd inclusief de afschrijvingen en exclusief de interne verrekeningen.
De lasten bij gemeenten worden geregistreerd inclusief de lasten van de gemeentelijke marktbedrijven, waarbij de onderlinge stromen binnen de gemeente zijn geëlimineerd. Gemeentelijke marktbedrijven zijn onderdelen van de gemeenten die hun voortgebrachte goederen en diensten voornamelijk verkopen aan andere overheden, gezinnen en bedrijven.- Totaal lasten
- Kosten, die betrekking hebben op de betreffende periode.
---
De lasten worden geregistreerd inclusief de afschrijvingen en exclusief de interne verrekeningen.
De lasten bij gemeenten worden geregistreerd inclusief de lasten van de gemeentelijke marktbedrijven, waarbij de onderlinge stromen binnen de gemeente zijn geëlimineerd. Gemeentelijke marktbedrijven zijn onderdelen van de gemeenten die hun voortgebrachte goederen en diensten voornamelijk verkopen aan andere overheden, gezinnen en bedrijven.
- Lasten lopende rekening
- Het deel van de lasten, dat op de lopende rekening wordt geregistreerd.
---
Op de lopende rekening worden de baten en lasten geboekt, die betrekking hebben op de reguliere exploitatie van het lopende jaar. Tot de lasten van de lopende rekening worden de lonen en salarissen, rentelasten, aankoop van niet duurzame goederen en diensten (inclusief energiekosten en kosten van inhuur van personeel) en betaalde inkomensoverdrachten gerekend, alsmede de afschrijvingen.
- Lasten kapitaalrekening
- Het deel van de lasten, dat op de kapitaalrekening wordt geregistreerd.
---
Tot de lasten van de kapitaalrekening behoren de aankopen van (im)materiële vaste activa, de betaalde investeringsbijdragen aan overheden en derden en de grondaankopen.
- Saldo van baten en lasten
- Het verschil tussen de totale baten en de totale lasten.
- Schuld per 31 december
- De stand van de schuld van de gemeenten aan het einde van het jaar.
- Vlottende schuld
- Opgenomen leningen en uitgegeven effecten met een oorspronkelijke looptijd van maximaal één jaar.
---
Tot de vlottende schuld behoren de kortlopende schuld en de overlopende passiva.
De schuld is gewaardeerd tegen nominale waarde, dat wil zeggen tegen de waarde die op het schuldpapier (obligatie) is vermeld.