Overledenen naar medische beslissing rond levenseinde; behandelaar,leeftijd

Bewerk tabel Download volledige dataset Toon toelichting
Behandelaar Leeftijd Perioden Totaal overledenen (aantal) Zonder MBL-handelwijze Totaal zonder MBL-handelwijze (aantal) Zonder MBL-handelwijze Plotseling en onverwacht overleden (aantal) Zonder MBL-handelwijze Niet plotseling/onverwacht overleden (aantal) Met MBL-handelwijze Totaal met MBL-handelwijze (aantal) Met MBL-handelwijze NIS rekening houdend met overlijden (aantal) Met MBL-handelwijze PSB rekening houdend met overlijden (aantal) Met MBL-handelwijze PSB overlijden mede doel (aantal) Met MBL-handelwijze NIS overlijden uitdrukkelijk doel (aantal) Met MBL-handelwijze Toedienen middel overlijden uitdr. doel Totaal toedienen middel (aantal) Met MBL-handelwijze Toedienen middel overlijden uitdr. doel Euthanasie (aantal) Met MBL-handelwijze Toedienen middel overlijden uitdr. doel Hulp bij zelfdoding (aantal) Met MBL-handelwijze Toedienen middel overlijden uitdr. doel Levensbeëindigend hand. zonder verzoek (aantal)
Totaal Totaal 2001 140.377 79.354 46.784 32.570 61.024 10.610 25.793 2.055 17.902 4.664 3.444 283 938
2005 136.402 78.391 45.928 32.463 58.011 11.056 32.229 1.504 10.261 2.960 2.297 113 551
2010 136.058 57.331 27.234 30.096 78.728 10.713 47.957 1.606 14.092 4.360 3.859 192 310
2015 147.134 61.607 24.542 37.066 85.527 7.437 50.911 1.712 18.213 7.254 6.672 150 431
2021 170.972 79.268 22.195 57.073 91.608 9.931 48.580 2.657 20.640 9.799 9.038 245 517
0 jaar 2001 1.082 348 210 138 734 87 78 8 457 104 0 0 104
2005 927 376 169 207 551 144 75 16 237 79 0 0 79
2010 695 259 139 120 435 89 106 3 228 9 0 0 9
2015 561 195 85 111 366 52 96 10 208 0 0 0 0
2021 595 254 111 143 341 80 56 0 200 6 0 0 6
1 tot 17 jaar 2001 602 393 255 138 209 17 113 6 55 18 5 0 13
2005 506 300 234 66 206 32 102 12 47 13 8 0 5
2010 363 214 155 58 150 24 89 8 29 0 0 0 0
2015 296 153 110 43 143 10 85 10 38 0 0 0 0
2021 278 183 130 53 95 4 34 0 57 0 0 0 0
17 tot 65 jaar 2001 25.703 15.548 10.527 5.021 10.155 1.110 4.377 461 2.699 1.508 1.261 80 167
2005 24.774 15.296 10.463 4.833 9.478 1.296 5.047 366 1.680 1.089 875 39 175
2010 24.066 12.046 7.472 4.573 12.020 1.000 7.061 399 2.092 1.468 1.324 91 52
2015 22.166 11.378 6.577 4.801 10.788 797 6.515 379 1.459 1.638 1.544 13 81
2021 22.721 11.191 5.068 6.122 11.530 730 6.153 203 2.635 1.809 1.660 0 148
65 tot 80 jaar 2001 48.672 27.707 16.782 10.925 20.965 3.234 9.045 805 6.120 1.761 1.431 117 213
2005 44.224 25.533 14.776 10.757 18.691 3.227 10.841 374 3.162 1.087 874 60 153
2010 41.731 17.959 8.893 9.066 23.772 2.841 14.149 588 4.423 1.771 1.585 64 122
2015 44.866 18.611 7.965 10.646 26.255 2.237 14.605 416 5.998 2.999 2.764 86 149
2021 54.916 25.754 7.856 17.898 29.162 2.049 14.492 1.038 6.512 5.072 4.708 200 164
80 jaar of ouder 2001 64.317 35.356 19.009 16.347 28.961 6.162 12.180 774 8.571 1.274 747 85 442
2005 65.970 36.887 20.286 16.601 29.083 6.357 16.163 736 5.135 692 540 14 138
2010 69.203 26.853 10.575 16.279 42.349 6.758 26.552 608 7.319 1.112 950 36 127
2015 79.245 31.269 9.805 21.464 47.976 4.340 29.610 898 10.511 2.617 2.365 52 201
2021 92.366 41.886 9.030 32.856 50.480 7.069 27.846 1.416 11.237 2.913 2.669 45 198
Behandeld door huisarts Totaal 2001 51.140 30.810 15.459 15.351 20.330 3.106 9.306 1.151 3.591 3.176 2.640 245 291
2005 51.458 32.566 18.801 13.765 18.892 2.721 11.394 917 1.641 2.219 1.974 113 132
2010 61.090 30.034 14.609 15.425 31.056 3.215 19.941 991 3.235 3.674 3.389 183 102
2015 72.039 31.168 15.035 16.133 40.871 2.506 25.450 1.191 5.187 6.537 6.196 123 217
2021 80.266 40.067 11.900 28.167 40.199 2.440 22.096 1.789 5.138 8.735 8.276 221 239
0 jaar 2001 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2005 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2010 35 11 0 11 24 0 16 0 8 0 0 0 0
2015 17 3 0 3 14 0 14 0 0 0 0 0 0
2021 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
1 tot 17 jaar 2001 194 127 55 72 67 0 61 6 0 0 0 0 0
2005 107 39 13 26 68 5 43 0 15 5 0 0 5
2010 196 134 112 22 63 7 52 4 0 0 0 0 0
2015 211 131 96 35 80 5 57 4 14 0 0 0 0
2021 130 91 73 19 39 0 15 0 24 0 0 0 0
17 tot 65 jaar 2001 10.224 5.340 2.552 2.788 4.884 356 2.366 307 692 1.163 1.041 49 73
2005 10.468 6.472 3.944 2.528 3.996 207 2.650 200 168 771 718 39 14
2010 14.562 7.780 4.866 2.915 6.781 482 4.083 345 536 1.335 1.232 91 12
2015 14.291 7.568 4.754 2.814 6.723 311 4.273 206 415 1.518 1.453 13 52
2021 13.365 7.521 3.469 4.052 5.844 150 3.574 203 425 1.493 1.459 0 33
65 tot 80 jaar 2001 17.298 10.569 5.990 4.579 6.729 713 3.412 470 924 1.210 1.029 111 70
2005 16.532 10.057 6.032 4.025 6.475 783 4.102 230 428 932 790 60 82
2010 18.588 9.035 4.393 4.641 9.554 671 6.415 269 747 1.452 1.345 64 43
2015 22.891 9.717 4.934 4.783 13.175 715 7.986 339 1.387 2.748 2.665 66 17
2021 28.699 14.395 4.704 9.691 14.304 576 6.969 728 1.434 4.597 4.327 176 94
80 jaar of ouder 2001 23.425 14.775 6.862 7.913 8.650 2.037 3.466 368 1.975 804 571 85 148
2005 24.349 15.998 8.812 7.186 8.351 1.725 4.599 486 1.030 511 466 14 31
2010 27.709 13.074 5.238 7.837 14.635 2.055 9.376 374 1.944 886 813 27 47
2015 34.628 13.748 5.251 8.497 20.881 1.476 13.121 642 3.371 2.271 2.078 45 148
2021 38.072 18.060 3.654 14.405 20.012 1.714 11.539 859 3.255 2.645 2.489 45 111
Behandeld door specialist Totaal 2001 43.163 22.107 11.916 10.191 21.056 4.115 7.257 619 7.894 1.171 727 10 434
2005 40.768 21.230 11.643 9.587 19.538 3.900 8.824 417 5.939 458 207 0 251
2010 35.731 12.962 7.152 5.810 22.769 3.510 10.754 421 7.608 476 332 0 145
2015 34.502 14.833 6.313 8.520 19.669 2.241 8.717 247 8.137 327 250 5 72
2021 39.608 17.390 5.908 11.483 22.218 3.669 8.566 435 8.851 697 448 0 249
0 jaar 2001 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2005 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2010 574 194 112 82 379 62 85 3 220 9 0 0 9
2015 537 185 78 107 352 52 82 10 208 0 0 0 0
2021 589 248 105 143 341 80 56 0 200 6 0 0 6
1 tot 17 jaar 2001 279 145 79 66 134 17 48 0 51 18 5 0 13
2005 247 109 69 40 138 26 60 12 32 8 8 0 0
2010 159 71 34 37 87 17 37 4 29 0 0 0 0
2015 83 20 13 8 62 5 28 6 23 0 0 0 0
2021 148 92 57 35 56 4 19 0 33 0 0 0 0
17 tot 65 jaar 2001 8.571 4.257 2.378 1.879 4.314 629 1.502 140 1.751 292 213 10 69
2005 8.531 4.198 2.402 1.796 4.333 804 1.748 162 1.347 272 110 0 162
2010 6.907 2.808 1.834 974 4.099 348 2.192 30 1.415 114 74 0 40
2015 6.041 2.969 1.626 1.343 3.073 404 1.511 139 981 38 15 0 22
2021 7.129 2.458 1.078 1.380 4.671 361 1.891 0 2.103 316 201 0 115
65 tot 80 jaar 2001 18.326 9.704 5.013 4.691 8.622 1.646 2.827 229 3.425 495 361 0 134
2005 16.653 9.041 4.868 4.173 7.612 1.651 3.512 128 2.212 109 38 0 71
2010 13.234 5.120 2.915 2.205 8.113 1.077 3.698 220 2.872 246 167 0 78
2015 13.247 5.167 2.158 3.009 8.080 1.114 3.346 12 3.550 58 21 5 33
2021 16.028 7.178 2.463 4.714 8.851 1.243 3.719 182 3.553 153 112 0 41
80 jaar of ouder 2001 15.986 8.001 4.446 3.555 7.985 1.824 2.879 250 2.667 365 147 0 218
2005 15.340 7.884 4.305 3.579 7.456 1.418 3.504 116 2.348 70 51 0 19
2010 14.858 4.768 2.257 2.512 10.090 2.005 4.742 164 3.072 107 90 0 17
2015 14.594 6.492 2.438 4.053 8.102 666 3.750 81 3.374 231 214 0 17
2021 15.714 7.415 2.204 5.211 8.300 1.982 2.881 253 2.962 222 135 0 87
Behandeld door spec. ouderengeneeskunde Totaal 2001 28.680 10.579 4.309 6.270 18.101 3.205 8.785 225 5.672 214 77 28 109
2005 32.595 14.319 5.803 8.516 18.276 4.128 11.483 154 2.341 170 82 0 88
2010 34.668 11.976 3.642 8.334 22.692 3.709 15.744 149 2.904 186 123 0 63
2015 39.715 14.935 2.719 12.216 24.780 2.675 16.552 274 4.889 390 226 23 142
2021 47.188 19.454 3.492 15.962 27.734 3.598 17.261 432 6.128 316 263 24 29
0 jaar 2001 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2005 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2010 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2015 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2021 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
1 tot 17 jaar 2001 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2005 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2010 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2015 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2021 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
17 tot 65 jaar 2001 1.376 526 248 278 850 78 476 14 230 52 7 21 24
2005 1.654 745 321 424 909 185 583 4 109 28 28 0 0
2010 1.740 812 210 602 928 135 629 24 122 18 18 0 0
2015 1.584 648 61 587 936 68 689 34 62 83 75 0 7
2021 1.300 694 368 326 606 33 466 0 108 0 0 0 0
65 tot 80 jaar 2001 7.846 2.485 963 1.522 5.361 840 2.704 84 1.676 57 41 7 9
2005 8.128 3.730 1.293 2.437 4.398 745 3.131 16 475 31 31 0 0
2010 8.372 2.991 940 2.051 5.381 1.017 3.519 55 733 57 57 0 0
2015 8.403 3.499 680 2.819 4.904 409 3.176 65 1.061 193 78 16 99
2021 8.874 3.453 486 2.967 5.421 230 3.439 128 1.333 291 238 24 29
80 jaar of ouder 2001 19.456 7.568 3.098 4.470 11.888 2.286 5.604 127 3.766 105 29 0 76
2005 22.814 9.845 4.189 5.656 12.969 3.198 7.769 134 1.757 111 23 0 88
2010 24.556 8.173 2.491 5.681 16.383 2.557 11.596 70 2.050 110 47 0 63
2015 29.728 10.788 1.978 8.810 18.940 2.198 12.687 175 3.765 115 73 7 36
2021 37.015 15.308 2.638 12.670 21.707 3.335 13.357 304 4.687 25 25 0 0
Behandelend arts onbekend Totaal 2001 15.311 14.533 14.320 213 778 131 78 8 457 104 0 0 104
2005 5.531 4.980 4.773 207 551 144 75 16 237 79 0 0 79
2010 16 16 0 16 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2015 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2021 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 jaar 2001 1.082 348 210 138 734 87 78 8 457 104 0 0 104
2005 927 376 169 207 551 144 75 16 237 79 0 0 79
2010 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2015 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2021 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
1 tot 17 jaar 2001 121 121 121 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2005 145 145 145 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2010 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2015 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2021 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
17 tot 65 jaar 2001 5.210 5.181 5.181 0 29 29 0 0 0 0 0 0 0
2005 935 935 935 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2010 16 16 0 16 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2015 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2021 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
65 tot 80 jaar 2001 4.563 4.563 4.563 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2005 1.634 1.634 1.634 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2010 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2015 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2021 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
80 jaar of ouder 2001 4.335 4.320 4.245 75 15 15 0 0 0 0 0 0 0
2005 1.890 1.890 1.890 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2010 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2015 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2021 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Behandeld door andere arts Totaal 2001 2.082 1.324 780 544 758 52 367 51 288 0 0 0 0
2005 6.047 5.295 4.907 388 752 164 453 0 103 32 32 0 0
2010 3.954 1.744 1.233 512 2.209 280 1.518 44 343 24 15 9 0
2015 495 288 92 196 206 14 192 0 0 0 0 0 0
2021 3.318 1.861 400 1.461 1.457 225 656 0 524 52 52 0 0
0 jaar 2001 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2005 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2010 70 37 10 27 33 28 5 0 0 0 0 0 0
2015 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2021 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
1 tot 17 jaar 2001 9 0 0 0 9 0 4 0 5 0 0 0 0
2005 6 6 6 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2010 7 7 7 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2015 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2021 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
17 tot 65 jaar 2001 318 245 168 77 73 17 32 0 24 0 0 0 0
2005 3.188 2.948 2.862 86 240 101 65 0 56 18 18 0 0
2010 654 442 376 66 211 35 157 0 19 0 0 0 0
2015 153 96 40 56 57 14 43 0 0 0 0 0 0
2021 788 379 14 365 409 187 223 0 0 0 0 0 0
65 tot 80 jaar 2001 641 387 254 133 254 35 102 21 96 0 0 0 0
2005 1.278 1.071 949 122 207 48 97 0 48 14 14 0 0
2010 1.373 649 480 169 723 76 517 44 71 15 15 0 0
2015 184 87 52 35 96 0 96 0 0 0 0 0 0
2021 1.112 526 0 526 586 0 364 0 191 31 31 0 0
80 jaar of ouder 2001 1.116 693 359 334 423 0 230 30 163 0 0 0 0
2005 1.576 1.271 1.090 181 305 15 290 0 0 0 0 0 0
2010 1.851 609 360 249 1.243 141 839 0 254 9 0 9 0
2015 158 105 0 105 53 0 53 0 0 0 0 0 0
2021 1.417 956 386 570 461 38 69 0 333 21 21 0 0
Geen vragenlijst uitgezonden Totaal 2001
2005
2010 599 599 599
2015 383 383 383
2021 496 496 496
0 jaar 2001
2005
2010 17 17 17
2015 7 7 7
2021 6 6 6
1 tot 17 jaar 2001
2005
2010 2 2 2
2015 2 2 2
2021 0 0 0
17 tot 65 jaar 2001
2005
2010 187 187 187
2015 96 96 96
2021 139 139 139
65 tot 80 jaar 2001
2005
2010 164 164 164
2015 141 141 141
2021 203 203 203
80 jaar of ouder 2001
2005
2010 229 229 229
2015 137 137 137
2021 148 148 148
Bron: CBS.
Verklaring van tekens

Tabeltoelichting


Het Sterfgevallenonderzoek geeft informatie over medische beslissingen die de behandelend arts rond het levenseinde heeft genomen. Voor het onderzoek is een steekproef getrokken uit de doodsoorzaakverklaringen van mensen die in de maanden augustus t/m november van het onderzoeksjaar zijn overleden en die op het moment van overlijden tot de bevolking van Nederland behoorden. De steekproefgegevens zijn omgerekend naar jaarcijfers.

Deze tabel betreft de overledenen naar medische beslissing rond het levenseinde per behandelaar en leeftijd.

Gegevens beschikbaar: 2001, 2005, 2010, 2015 en 2021

Status van de cijfers
De cijfers in deze tabel zijn definitief.

Wijzigingen per 26 mei 2023:
- Cijfers over 2021 zijn toegevoegd.
- In 2021 zijn er 96 overledenen met onbekende 'medische beslissing levenseinde'. Deze zijn enkel opgenomen in het totaal. Hierdoor tellen de onderliggende cijfers niet exact op tot het totaal.

Wanneer komen er nieuwe cijfers?
Het onderzoek vindt vijfjaarlijks plaats. In 2020 is het onderzoek met een jaar uitgesteld in verband met de hoge werkbelasting in de gezondheidszorg ten gevolge van covid-19. Er is daardoor eenmalig een interval van zes jaar tussen 2015 en 2021.

Toelichting onderwerpen

Totaal overledenen
Het totaal aantal overleden personen. In 2021 zijn er 96 overledenen met onbekende ‘medische beslissing levenseinde’. Deze zijn niet opgenomen bij de onderliggende cijfers.
Zonder MBL-handelwijze
Overleden personen zonder MBL-handelwijze
Medische beslissing rond het levenseinde (MBL-handelwijze): indien een arts meerdere beslissingen heeft genomen, dan is het sterfgeval getypeerd aan de hand van de meest ingrijpende beslissing. Deze wordt aangeduid als de laatst genoemde medische beslissing rond het levenseinde ofwel MBL-handelwijze.
Totaal zonder MBL-handelwijze
Plotseling en onverwacht overleden
Persoon die plotseling en onverwacht is overleden en van wie wordt aangenomen dat er geen medische beslissingen rond het levenseinde zijn genomen.
Niet plotseling/onverwacht overleden
Met MBL-handelwijze
Overleden personen met MBL-handelwijze
Medische beslissing rond het levenseinde (MBL-handelwijze): indien een arts meerdere beslissingen heeft genomen, dan is het sterfgeval getypeerd aan de hand van de meest ingrijpende beslissing. Deze wordt aangeduid als de laatst genoemde medische beslissing rond het levenseinde, ofwel MBL-handelwijze.
De in de tabel gepresenteerde indeling is oplopend gegroepeerd naar meest ingrijpende handelwijze.
Totaal met MBL-handelwijze
NIS rekening houdend met overlijden
Niet Instellen en/of Staken van een behandeling (NIS) rekening houdend met overlijden
Medische beslissing rond het levenseinde waarbij de arts kiest voor het niet instellen of staken van een behandeling (NIS) rekening houdend met bespoediging van het levenseinde van de patiënt.
PSB rekening houdend met overlijden
Pijn- en symptoombestrijding (PSB) rekening houdend met overlijden
Medische beslissing rond het levenseinde waarbij de arts intensivering van pijn- en/of symptoombestrijding (PSB) toepast d.m.v. één of meer medicamenten. Hierbij houdt de arts er rekening mee de dat het levenseinde van de patiënt wordt bespoedigd.
PSB overlijden mede doel
Pijn- en symptoombestrijding (PSB) met overlijden mede als doel
Medische beslissing rond het levenseinde waarbij de arts intensivering van pijn- en/of symptoombestrijding (PSB) toepast d.m.v. één of meer medicamenten. Hierbij heeft de arts mede het doel het levenseinde van de patiënt te bespoedigen.
NIS overlijden uitdrukkelijk doel
Niet Instellen en/of Staken van een behandeling (NIS) met overlijden als uitdrukkelijk doel
Medische beslissing rond het levenseinde waarbij de arts kiest voor het niet instellen of staken van een behandeling (NIS) met bespoediging van het levenseinde van de patiënt als uitdrukkelijk doel.
Toedienen middel overlijden uitdr. doel
Toedienen middel met overlijden als uitdrukkelijk doel
Levensbeëindigend handelen door een arts door middel van het voorschrijven, verstrekken of toedienen van een middel met het uitdrukkelijke doel het levenseinde van de patiënt te bespoedigen.
Totaal toedienen middel
Euthanasie
Er is sprake van euthanasie indien de arts heeft aangegeven dat:
- het overlijden van de patiënt het gevolg is geweest van het gebruik van een middel dat door hem/haar of door een collega is voorgeschreven,
verstrekt of toegediend met het uitdrukkelijke doel het levenseinde te bespoedigen én
- tegelijkertijd is aangegeven dat de patiënt het middel niet uitsluitend zelf heeft toegediend of tot zich heeft genomen én
- dat deze beslissing is genomen op uitdrukkelijk verzoek van de patiënt.
Hulp bij zelfdoding
Het opzettelijk verlenen van hulp bij levensbeëindigend handelen door de betrokkene op diens verzoek. Van hulp bij zelfdoding is sprake indien door de arts is aangegeven dat:
- het overlijden van de patiënt het gevolg is geweest van het gebruik van een middel dat door hem/haar of door een collega is voorgeschreven of verstrekt met het uitdrukkelijke doel het levenseinde te bespoedigen én
- tegelijkertijd is aangegeven dat de patiënt dit middel uitsluitend zelf heeft toegediend of zelf tot zich heeft genomen én
- de beslissing over deze laatstgenoemde handelwijze is genomen op uitdrukkelijk verzoek van de patiënt.
Levensbeëindigend hand. zonder verzoek
Levensbeëindigend handelen zonder verzoek
Er is sprake van levensbeëindiging zonder uitdrukkelijk verzoek van de patiënt indien de arts heeft aangegeven dat:
- het overlijden van de patiënt het gevolg is geweest van het gebruik van een middel dat door hem/haar of door een collega is voorgeschreven, verstrekt of toegediend met uitdrukkelijk doel het levenseinde te bespoedigen én
- tegelijkertijd is aangegeven dat deze beslissing niet is genomen op uitdrukkelijk verzoek van de patiënt.