De burgerschapspremie: Naturalisatie van immigranten en sociaaleconomische integratie in Nederland

In dit proefschrift is de centrale onderzoeksvraag: wat zijn de verklarende factoren voor naturalisatie, en wat is de rol van naturalisatie voor de sociaal-economische integratie van eerste generatie migranten in Nederland?

Om te beginnen bij het tweede gedeelte van de onderzoeksvraag; er kan geconcludeerd worden dat naturalisatie er toe doet voor de integratie van migranten. Het Nederlanderschap verhoogt de kans op werk, en heeft voor migranten uit economisch laagontwikkelde landen een positief effect in termen van inkomen uit arbeid. Bovendien stijgen de kansen op de arbeidsmarkt al in aanloop naar het moment van naturalisatie. Migranten investeren in hun arbeidsmarktpotentie anticiperende op de mogelijkheden die het Nederlanderschap zal bieden, en in het kader van de formele eisen voor naturalisatie. Om die reden doet naturalisatie er vooral toe wanneer het staatsburgerschap van het bestemmingsland relatief snel verkregen wordt. Naturalisatie faciliteert ook toegang tot de huizenmarkt door de kans op huizenbezit te vergroten.

Hoewel naturalisatie daarmee niet alle obstakels van migranten op de arbeidsmarkt en huizenmarkt wegneemt, kan wel geconcludeerd worden dat het staatsburgerschap van het bestemmingsland een belangrijke bijdrage kan leveren aan het oplossen van een aantal structurele obstakels die migranten ondervinden in het integratieproces. Naturalisatie kan met andere woorden functioneren als een springplank voor integratie, en deuren openen voor verdere opwaartse mobiliteit. Dit geldt in het bijzonder voor migranten uit economisch laagontwikkelde herkomstlanden, die de meeste moeilijkheden hebben op de arbeidsmarkt, en een steuntje in de rug goed kunnen gebruiken. Echter, deze kwetsbare migranten zijn erg afhankelijk van de toegankelijkheid van naturalisatiebeleid om te kunnen naturaliseren.

Dit brengt mij bij het eerste gedeelte van de onderzoeksvraag. Migranten naturaliseren minder snel en minder vaak onder restrictief naturalisatiebeleid. Het effect van streng beleid is echter niet gelijk voor alle migrantengroepen. Strenge eisen zijn vooral een obstakel om te naturaliseren voor migranten uit economisch laagontwikkelde en politiek instabiele herkomstlanden.

Daarentegen doet naturalisatiebeleid er nauwelijks toe voor migranten uit hoogontwikkelde en politiek stabiele herkomstlanden. Deze migranten zijn weinig geïnteresseerd in naturalisatie, en hebben het staatsburgerschap van het bestemmingsland bovendien minder nodig.

De positieve rol die naturalisatie kan spelen voor de integratie van migranten is dus afhankelijk van een balans tussen enerzijds eisen voor naturalisatie, om migranten te stimuleren om in hun integratie te investeren, en anderzijds de toegankelijkheid van deze eisen om migranten een realistisch perspectief op naturalisatie te bieden. Zo bezien zijn bepaalde eisen voor naturalisatie waardevoller voor de integratie van migranten dan anderen.

Basale taalbeheersing is een belangrijke voorwaarde voor participatie in de samenleving. Een zekere mate van vereiste taalkennis kan migranten stimuleren om hier al in een vroeg stadium in te investeren. Wanneer taaleisen echter te hoog zijn, of (financiële) ondersteuning om deze kennis te ontwikkelen ontbreekt, zullen met name de migranten die het staatsburgerschap van het bestemmingsland het meest nodig hebben niet langer in staat zijn te naturaliseren, of wordt het moment van naturalisatie zodanig vertraagd dat het niet langer relevant is. Verder zal een lange verblijfstermijn of hoge kosten voor naturalisatie het staatsburgerschap van het bestemmingsland alleen exclusiever maken.

Peters, F. W. C. (2018). The citizenship premium: Immigrant naturalisation and socio-economic integration in the Netherlands. Dissertation, Maastricht University, doi:10.26481/dis.20180328fp.