Aankondiging revisie van de macro-economische cijfers van het CBS

Bij een revisie worden de laatste inzichten verwerkt uit de diverse (nieuwe) statistieken en informatiebronnen die voor de nationale rekeningen worden gebruikt. De revisie betekent dat er een nieuwe (niveau)raming van de nationale rekeningen voor verslagjaar 2021 beschikbaar komt. De jaar- en kwartaalcijfers vanaf 1995 worden aangesloten op dit nieuwe niveau. De publicatie van deze nieuwe tijdreeks is voorzien op 24 juni 2024. 

De revisie betreft naast de nationale rekeningen ook de statistieken van de overheidsfinanciën, die onderdeel zijn van de nationale rekeningen. Samen met de revisie van de nationale rekeningen wordt ook een revisie van de betalingsbalans en internationale investeringspositie van De Nederlandsche Bank (DNB) doorgevoerd. DNB en CBS werken nauw samen aan dit revisietraject. Hierdoor blijft de consistentie tussen deze twee macro-economische statistieken gewaarborgd. 

1. Om welke cijfers gaat het?

De revisie betreft de macro-economische gegevens die worden uitgebracht onder de paraplu van de nationale rekeningen. Hieronder vallen onder meer de economische groei, het bruto binnenlands product (bbp), het bruto nationaal inkomen (bni), de inkomens van huishoudens, het overheidstekort, de overheidsschuld, het extern vermogen, het saldo op de lopende rekening en het aantal banen en gewerkte uren van werknemers en zelfstandigen.

Onder de nationale rekeningen vallen ook aanvullende rekeningen zoals milieurekeningen, regionale rekeningen, en niet-financiële balansen. Ook deze rekeningen worden gereviseerd. Publicatie hiervan vindt echter pas plaats in de tweede helft van 2024 en de eerste helft van 2025.

2. Waarom is er een revisie?

Voor revisies zijn er in het algemeen drie redenen:

(1) De gegevensbronnen waar de economische cijfers op gebaseerd worden, veranderen in de loop der jaren: sommige houden op te bestaan en ook komen er continu nieuwe bronnen bij. Deze nieuwe bronnen worden al zoveel mogelijk ingezet bij de berekening van de macro-economische cijfers, met name voor het bepalen van groeicijfers. Bij een revisie worden de nieuwe bronnen echter volledig verwerkt in de nationale rekeningen en worden ook de niveaus uit de nieuwe bronnen verwerkt. Ook worden – waar beschikbaar – geüpdatete versies van de bronnen ingezet en de meest actuele statistische inzichten toegepast op de bronnen, zodat deze beter aansluiten bij de in de nationale rekeningen gebruikte concepten.

(2) De internationale richtlijnen en de EU-verordeningen die moeten worden gebruikt bij het maken van de nationale rekeningen, overheidsfinanciën en de betalingsbalans kunnen in de loop van de tijd anders geoperationaliseerd en/of geïnterpreteerd worden. Deze wijzigingen hangen samen met in de loop der jaren wijzigende economische inzichten en ook met veranderingen in de economie zelf, zoals globalisering, financialisering en digitalisering. 

(3) Als gevolg van nadere analyses die worden gemaakt op de reeds definitief gepubliceerde economische cijfers worden soms onvolkomenheden in (de verwerking van) de brongegevens in de nationale rekeningen gevonden. Dergelijke kleinere onvolkomenheden, die na de publicatie van de definitieve cijfers van de nationale rekeningen naar boven komen en die maar een beperkte impact hebben op het economische beeld, worden over het algemeen pas bij een revisie verwerkt. Grotere onvolkomenheden worden conform het (Europese) revisiebeleid - indien nodig - wel tussendoor aangepast.

Er is deze keer geen sprake van een grootschalige invoering van nieuwe internationale richtlijnen; de statistieken worden nog steeds samengesteld volgens hetzelfde Europees Systeem van Rekeningen (ESR 2010). Wél wordt er met deze revisie een aantal methodewijzigingen doorgevoerd, waarmee delen van de Nederlandse economie binnen de bestaande richtlijnen nog beter worden geraamd.

3. Hoe zit het met de invloed van verbeterde en nieuwe bronnen en methoden?

Deze revisie is gericht op aansluiting op nieuwe of aangepaste databronnen en het toepassen van de meest recente statistische inzichten. Wanneer nieuwe gegevens worden geïntroduceerd, kan dat leiden tot een andere omvang van (macro-) economische variabelen dan het eerder gemeten niveau. In dat geval wordt het niveau (omvang) uit de nieuwe bron niet zomaar overgenomen in de nationale rekeningen omdat dat zou leiden tot een vertekening van de groeicijfers, bijvoorbeeld van de economische groei. 

Wel wordt vanaf dat moment de groei (ontwikkeling) uit de nieuwe bron overgenomen (bijvoorbeeld de stijging of daling van het aantal banen ten opzichte van een jaar eerder). De aanpassing aan het nieuw gemeten niveau vindt plaats bij een revisie (herijking). Hierbij wordt naast het verslagjaar waarover wordt gereviseerd (in dit geval 2021) waar nodig ook de bijbehorende tijdreeks aangepast aan deze nieuwe niveaus. Dit revisieproces kan daardoor mogelijk leiden tot nieuwe groeimutaties in oudere periodes, maar deze zijn doorgaans beperkt.

4. Hoe zit het met de internationale afspraken?

De lidstaten van de Europese Unie (EU) hebben de wettelijke verplichting hun nationale rekeningen samen te stellen volgens het Europees Systeem van rekeningen (ESR). Dit ESR is vastgesteld door de Europese Raad van Ministers. De richtlijnen zijn sinds de revisie van 2010 niet gewijzigd. Wel leidt de verdere harmonisatie van de interpretatie van deze Europese boekingsregels in enkele bijzondere gevallen tot bijstellingen. 

Er zijn binnen Europa strikte en in de wet vastgelegde afspraken gemaakt over het maken van cijfers . Dit is onder meer gedaan vanwege de rol die sommige cijfers spelen bij de afdracht ten behoeve van de eigen middelen van de EU, het kunnen volgen van de procedure bij macro-economische onevenwichtigheden en de EU-afspraken over de overheidsfinanciën van de lidstaten. 
Gewijzigde niveaus van de hiervoor gebruikte macro-economische variabelen kunnen daarmee bijvoorbeeld consequenties hebben voor de afdracht aan de EU, en voor andere Nederlandse bijdragen die aan het niveau van het bbp/bni zijn gekoppeld (zoals ontwikkelingssamenwerking en de NAVO-bijdrage). Wijzigingen in bijdragen hangen mede af van wanneer en in welke omvang de andere lidstaten hun nationale rekeningen reviseren.

5. Vorige revisie

Een revisie wordt conform het nieuwe geharmoniseerde revisiebeleid in Europa gepubliceerd in jaren eindigend op een 4 of een 9. De vorige revisie van de nationale rekeningen was gepubliceerd in 2018 en betrof verslagjaar 2015. In Nederland zit eenmalig 6 jaar tussen revisies omdat vanaf deze revisie het Europese ritme gevolgd wordt. De volgende revisie is daarmee voorzien in 2029. Meer informatie over de revisie 2015: Revisie nationale rekeningen.

6. Wanneer worden de nieuwe cijfers gepubliceerd?

Op 23 mei 2024 brengt het CBS een rapport uit over de achtergronden en impact van de revisie. Dit wordt gedaan voor het verslagjaar 2021. Het verschil tussen de oude en de nieuwe berekening van de omvang van de economie wordt voor dat jaar geanalyseerd en beschreven. Het CBS kiest ervoor om de uitkomsten van deze analyse over 2021 naar buiten te brengen zodra ze beschikbaar zijn en niet te wachten tot ook de oudere en de meest recente jaren zijn vastgesteld met de nieuwe methode. Hiervoor wordt gekozen omdat de gebruikers dan direct inzicht hebben in de aankomende wijzigingen en daarop waar nodig kunnen anticiperen.

Op 24 juni 2024, conform de reguliere publicatieplanning, worden vervolgens de gereviseerde jaarcijfers voor de verslagjaren 1995 tot en met 2023 gepubliceerd op StatLine, de CBS-databank op internet, inclusief de gereviseerde kwartaalcijfers tot en met het eerste kwartaal van 2024.

De flashraming over het eerste kwartaal 2024 (15 mei 2024) zal hiermee de laatste raming zijn die wordt gepubliceerd voor invoering van de revisie. Cijfers van aanvullende rekeningen publiceert het CBS vanaf de tweede helft van 2024. De precieze data hiervoor staan nog niet vast en kunnen per rekening verschillen. In Europees verband zullen de meeste landen hun gereviseerde cijfers publiceren in september 2024.