Onderzoeken naar gedupeerden toeslagenaffaire

Stand van zaken CBS-onderzoeken naar gedupeerden toeslagenaffaire

27 juli 2022

Het CBS onderzoekt op verzoek van de Inspectie Justitie en Veiligheid (Inspectie JenV) of gezinnen die slachtoffer zijn van de toeslagenaffaire vaker te maken kregen met een kinderbeschermingsmaatregel dan andere, vergelijkbare, niet gedupeerde gezinnen. In het eerste deel van het onderzoek is duidelijk geworden wat de achtergrondkenmerken zijn van gezinnen die zijn getroffen door de toeslagenaffaire. Vervolgens heeft het CBS proberen te achterhalen hoe vaak deze gezinnen te maken kregen met een kinderbeschermingsmaatregel.

Kinderbeschermingsmaatregelen kunnen met of zonder uithuisplaatsingen genomen worden. In het vervolgonderzoek hiernaar is duidelijk geworden dat er geen statistisch betrouwbare uitkomsten samen te stellen zijn voor de vraag of gedupeerden vaker te maken kregen met uithuisplaatsingen. Het aantal uithuisplaatsingen in de groep gezinnen die onderzocht kan worden, is daarvoor te klein. Het CBS zal zich in de rest van het onderzoek dan ook alleen nog richten op onderzoek naar de vraag of gedupeerden vaker te maken kregen met kinderbeschermingsmaatregelen.

Groep te klein voor betrouwbare uitkomsten

In het onderzoek kijkt het CBS zowel naar alle kinderbeschermingsmaatregelen bij gedupeerden (ondertoezichtstelling en voogdij) als specifiek naar de uithuisplaatsingen die als onderdeel van deze kinderbeschermingsmaatregelen zijn opgelegd.

Een belangrijke voorwaarde voor statistisch betrouwbare uitspraken over verschillen tussen groepen mensen is dat de groepen groot genoeg zijn. Bij kleine groepen mensen of weinig voorkomende situaties kunnen verschillen op toeval berusten. Uit het onderzoek tot nu toe blijkt dat de onderzoeksgroep van gedupeerde gezinnen die als onderdeel van de kinderbeschermingsmaatregel ook met een uithuisplaatsing te maken kregen, te klein is om betrouwbare uitkomsten te kunnen samenstellen.

Deze onderzoeksgroep, bestaande uit 40 gezinnen, is een kleine selectie uit de totale groep gedupeerden die eerder is gedefinieerd. De groep is zo klein omdat alleen van deze gezinnen voldoende relevante onderzoeksgegevens beschikbaar zijn waarmee de vraag van de Inspectie JenV beantwoord kan worden. Het CBS zal de uithuisplaatsingen daarom niet verder gaan onderzoeken.

Het CBS richt zich in de rest van het onderzoek dan ook alleen op de hoofdvraag of gedupeerden vaker te maken kregen met kinderbeschermingsmaatregelen dan andere, vergelijkbare, niet gedupeerde gezinnen. Het CBS voert nu de volgende stap uit in het onderzoek: het samenstellen van een groep vergelijkbare, niet gedupeerde gezinnen. Voor betrouwbare uitspraken over verschillen in het aantal kinderbeschermingsmaatregelen bij de groep gedupeerden en bij de vergelijkingsgroep is het belangrijk dat deze twee groepen zo veel mogelijk op elkaar lijken. Met als enige verschil dat de gezinnen in de vergelijkingsgroep niet gedupeerd zijn geraakt.

Zodra het CBS de vergelijkingsgroep heeft samengesteld, zal het CBS vervolgens als eerste beoordelen of de vergelijkingsgroep op relevante achtergrondkenmerken in voldoende mate overeenkomt met de groep gedupeerden om zo een verdere vergelijking tussen de twee groepen zinvol te maken.

Eerdere publicaties

Het CBS is op verzoek van de Inspectie JenV met dit onderzoek gestart nadat het sinds oktober 2021 een aantal publicaties met cijfers over gedupeerden van de toeslagenaffaire heeft uitgebracht.

Deze gepubliceerde cijfers gaven geen inzicht in een eventueel oorzakelijk verband tussen de uithuisplaatsing en de toeslagenaffaire

Het betreft de volgende publicaties:

1. Op 18 oktober 2021 Uithuisplaatsingen onder gedupeerden toeslagenaffaire
   (inclusief Toelichting tabel “Uithuisplaatsingen onder gedupeerden toeslagenaffaire)
2. Op 26 november 2021 Uitsplitsing uithuisplaatsingen toeslagenaffaire
3. Op 11 mei 2022 Actualisatie uithuisplaatsingen toeslagenaffaire, 2015 t/m 2021
4. Op 28 juni 2022 Kenmerken van gedupeerde gezinnen toeslagenaffaire

De eerste drie publicaties zijn op verzoek van het ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV) uitgevoerd en geven zicht op het totale aantal uithuisplaatsingen sinds 2015 bij alle gedupeerden van de toeslagenaffaire.

De vierde publicatie is een tussenresultaat uit het onderzoek dat het CBS nu uitvoert op verzoek van de Inspectie JenV en geeft zicht op enkele achtergrondkenmerken van de gedupeerden.

Nadere toelichting op onderzoekspopulatie lopende onderzoek:

• Het CBS beschikt niet voor de gehele periode van de toeslagenaffaire (sinds 2004) over gegevens over kinderbeschermingsmaatregelen en uithuisplaatsingen:
  o Over de jaren t/m 2010 heeft het CBS geen enkele informatie over kinderbeschermingsmaatregelen of uithuisplaatsingen.
  o Over de jaren 2011 t/m 2014 heeft het CBS alleen informatie over kinderbeschermingsmaatregelen.
  o Over de jaren 2015 t/m 2021 heeft het CBS informatie over zowel kinderbeschermingsmaatregelen als uithuisplaatsingen.
• Onderzoekspopulatie:
  o Om te kunnen onderzoeken of een gedupeerde na het moment van dupering te maken kreeg met een kinderbeschermingsmaatregel/uithuisplaatsing wordt in het onderzoek gekeken naar kinderbeschermingsmaatregelen/uithuisplaatsingen die zijn gestart ná het moment van dupering, rekening houdend met de situatie voor dupering.
  o In combinatie met de beschikbare data bij het CBS is onderzoek naar kinderbeschermingsmaatregelen mogelijk bij gezinnen die gedupeerd zijn geraakt in 2012 t/m 2014 of in 2016 t/m 2018.
  o Onderzoek naar uithuisplaatsingen is alleen mogelijk bij gezinnen die in 2016 t/m 2018 gedupeerd zijn geraakt.
• Sinds het begin van de toeslagenaffaire (2004) zijn in totaal 24 duizend gezinnen gedupeerd geraakt met in totaal 63 duizend kinderen. Dit zijn gezinnen die in mei 2022 bij de Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen (UHT) geregistreerd staan als gedupeerden van de toeslagenaffaire.
• Op basis van een eerdere versie van het bestand met geregistreerden van de UHT uit april 2022 met daarin 60 duizend kinderen van gedupeerden heeft het CBS 1 675 kinderen van alle gedupeerden geteld die uit huis geplaatst zijn in de jaren 2015 t/m 2021.
• In de jaren 2012 t/m 2014 en 2016 t/m 2018 zijn 10 270 gezinnen gedupeerd geraakt. In 620 van deze gezinnen was sprake van een kinderbeschermingsmaatregel nadat zij gedupeerd zijn geraakt, terwijl er nog geen sprake was van een kinderbeschermingsmaatregel in het jaar voorafgaand aan het moment van dupering.
• In de jaren 2016 t/m 2018 zijn 1 860 gezinnen gedupeerd geraakt. In 40 van deze gezinnen was sprake van een uithuisplaatsing nadat zij gedupeerd zijn geraakt, terwijl er nog geen sprake was van een uithuisplaatsing in het jaar voorafgaand aan het moment van dupering.

Voor meer informatie: CBS Persdienst 070-337 44 44 | persdienst@cbs.nl