Werkloosheid en de coronacrisis: wat meet het CBS precies?

Door zowel via internet, telefonisch als aan huis te enquêteren, wordt er in Nederland voor gezorgd dat zoveel mogelijk geselecteerde mensen meedoen. Als gevolg van de coronamaatregelen is het CBS tijdelijk gestopt met het enquêteren aan huis. Wel is het goed om te zien dat er juist meer mensen meedoen via de internetvragenlijst en de telefonische enquêtering. Bij mensen die aan huis benaderd zouden worden, wordt alsnog geprobeerd om ze telefonisch te laten meedoen, maar de respons is minder dan normaliter via interviews aan huis.

Definities

Of iemand al dan niet als werkloos is, hangt af van de uitkomsten van enquêtevragen. Die zijn zo opgesteld dat uit de antwoorden kan worden afgeleid of iemand voldoet aan de definitie van werkloosheid. Deze definitie is internationaal vastgelegd door de International Labour Organization (ILO). Iemand is werkloos als hij of zij:

• geen betaald werk heeft;
• in de voorafgaande vier weken heeft gezocht naar werk;
• binnen twee weken beschikbaar is voor werk.

Het doel van het werkloosheidscijfer is om inzicht te krijgen in het aantal mensen zonder werk dat wel op zeer korte termijn beschikbaar is voor de arbeidsmarkt. Doordat niet iedereen die zijn baan verliest op zoek is naar werk en beschikbaar is op korte termijn, resulteert een afname van het aantal werkenden niet automatisch in een even grote toename van de werkloosheid. Om een compleet beeld van de impact van de coronamaatregelen op de arbeidsmarkt te krijgen, moet dus naar meerdere indicatoren gekeken worden.

Zo zijn er ook gegevens van het UWV over het aantal lopende uitkeringen. Het werkloosheidscijfer ligt meestal hoger dan het aantal uitkeringen. Niet iedereen die werkloos is ontvangt een uitkering, en niet iedereen met een WW-uitkering is werkloos. Iemand kan bijvoorbeeld na het verlies van een baan weer aan het werk zijn gegaan voor minder uren dan voordien en voor de minder gewerkte uren een uitkering ontvangen. Daarnaast zijn er mensen die recent geen werk hebben gehad en op zoek gaan naar werk. Zij ontvangen geen WW-uitkering, maar zijn wel werkloos als ze op korte termijn kunnen starten.

Tot slot zijn de werkloosheidscijfers een gemiddelde over de gehele maand en de cijfers over lopende WW-uitkeringen geven de stand aan het einde van de maand weer. Mede daardoor nam de werkloosheid in maart nog niet toe, terwijl het aantal WW-uitkeringen wel al steeg.

Duiding

Welke rol de coronamaatregelen spelen bij de beantwoording van vragen over betaald werk, zoeken naar werk en beschikbaarheid voor werk is niet bekend. Uit de beantwoording in april blijkt wel de coronamaatregelen geleid hebben tot grote veranderingen in de omvang van de
werkzame en werkloze beroepsbevolking. Om de gegevens zo betrouwbaar mogelijk te maken wordt al meer dan tien jaar gebruikgemaakt van een structureel tijdreeksmodel. Met dit model worden veranderingen die het gevolg zijn van het steekproefkarakter van het onderzoek geminimaliseerd. Ook wordt in dit model rekening gehouden met de gevolgen van het tijdelijk wegvallen van de enquêtering aan huis.

Vanwege de relatief grote veranderingen in de uitkomsten over april is ervoor gekozen om met het tijdreeksmodel minder te leunen op de patronen uit het verleden. Daardoor zijn de marges in deze periode relatief groot. Dat is ook de reden waarom de cijfers over de werkzame en werkloze beroepsbevolking vanaf april 2020 in eerste instantie als voorlopig worden gepubliceerd.