Achtergrondinformatie en handelsstromen (soja)
Na de oogst wordt een deel van de soja - veelal lokaal - ‘gecrusht’. Bij deze bewerking van sojabonen ontstaat (eiwithoudend) schroot (71 procent) en sojaolie (20 procent), daarnaast komen hullen (6 procent) vrij en gaat een gedeelte van het volume verloren (3 procent). Hullen vormen een restproduct en zijn in principe uitwisselbaar met andere ruwe-celstofbronnen. De rest van de oogst wordt als sojabonen verwerkt in producten of verhandeld en later in de keten gecrusht. Door de hoge eiwitopbrengst per hectare en de goede vetzuursamenstelling heeft soja een gunstige prijs-kwaliteitverhouding ten opzichte van andere eiwitbronnen (Stichting Ketentransitie Verantwoorde Soja en Stichting Vlees.nl).
De meest herkenbare sojaproducten zijn voedingsproducten als sojamelk, tofoe en andere vleesvervangers. Slechts 6 procent van de wereldproductie van sojabonen wordt echter voor dit soort voedingsmiddelen gebruikt. In Nederland wordt het merendeel van de sojaproducten verwerkt door de diervoederindustrie. Slechts een klein deel van de sojaproducten (vooral sojaolie) wordt verwerkt in de voedingsmiddelenindustrie (als in bakolie, margarine en noedels) en voor non-food- toepassingen (als cosmetische producten en biodiesel) (Achtergrondrapport Sojabarometer, 2012 ; LEI, 2006).
Productie
Om in de groeiende vraag naar soja voor voedsel en diervoeders vanuit Europa en Azië te voorzien, neemt de productie van soja al toe sinds de jaren zestig. In 2012 werd wereldwijd 242 miljard kilogram sojabonen geproduceerd (bron: FAOSTAT). De Verenigde Staten is al jaren de grootste producent van soja.
Wereldproductie sojabonen (mld. kg), 2008-2012
Nederland produceert nauwelijks sojabonen en is voor sojaproducten afhankelijk van de import (Factsheet Soja, Stichting Ketentransitie Verantwoorde Soja).
Handelsstromen
In 2011 werd wereldwijd 91 miljard kilogram sojabonen geëxporteerd door de soja producerende landen, ongeveer een derde van de wereldwijde oogst. In totaal werd 65 miljard kilogram sojaschroot en 10 miljard kilogram sojaolie geëxporteerd (bron: FAOSTAT).
De invoer van sojaolie is voor ongeveer tweederde in handen van raffinagebedrijven, de rest wordt ingevoerd door handelsbedrijven en door de industrie. Binnen de EU is Nederland de grootste importeur van zowel sojabonen als sojaschroot. Daarentegen importeert Nederland relatief weinig sojaolie, omdat Nederland zelf een relatief grote producent is van sojaolie, die gecrusht wordt uit geïmporteerde sojabonen.
Nederlandse invoer van sojaproducten* (mld. kg), 2008-2012
* GN-codes van sojaschroot/-meel: 12081000, 23040000; van sojabonen: 12010090, 12019000; van sojaolie: 15071010, 15071090, 15079010, 15079090.
De meeste van de in Nederland geïmporteerde sojaproducten worden zonder verdere bewerking of verwerking doorgevoerd naar andere Europese landen. Van de sojabonen wordt een gedeelte in Nederland gecrusht tot sojaschroot en sojaolie, waarna het merendeel wordt geëxporteerd. (Achtergrondrapport Sojabarometer 2012).
Nederlandse in- en uitvoer van sojabonen (mld. kg), 2008-2012
Verwerkende industrie
In Nederland wordt de meeste soja verbruikt in de diervoederindustrie, waarbij het dan voornamelijk gaat om sojaschroot. In de jaren 2008-2010 werd bij de productie van diervoeders in Nederland gemiddeld 1,8 miljard kilogram soja per jaar verbruikt.
De voedingsmiddelenindustrie in Nederland verbruikt veel minder soja. Het gaat dan vooral om sojaolie en in mindere mate om sojaschroot en sojabonen. De overige industrie verwerkt sojaolie in onder andere wasmiddelen, verf en cosmetica. Verder wordt er sojaolie gebruikt voor energietoepassingen als biodiesel (Achtergrondrapport Sojabarometer 2012; LEI, 2006).
Consumptie
De menselijke consumptie van soja vindt in Nederland vooral indirect plaats in de vorm van veeteeltproducten en maar voor een klein deel direct in voedingsmiddelen (bijvoorbeeld sojamelk en tofu; Achtergrondrapport Sojabarometer 2012; LEI, 2006).