Monitor detailhandel vierde kwartaal 2012

In het vierde kwartaal van 2012 had de detailhandel wederom te kampen met een omzetkrimp. De omzetafname in de non-foodbranche, de grootste daling van de afgelopen drie jaar, speelde hierbij een belangrijke rol. Op jaarbasis nam de omzet van de detailhandel uiteindelijk ook licht af. Nederlandse consumenten waren het afgelopen jaar erg somber en huishoudens hielden de hand op de knip. Het aantal faillissementen bereikte in de detailhandel in 2012 een recordhoogte.

Omzet detailhandel opnieuw lager

De omzet in de detailhandel kwam in het vierde kwartaal van 2012 ongeveer 2 procent lager uit dan een jaar eerder. Dit betreft het grootste omzetverlies van de afgelopen drie jaar. In het derde kwartaal nam de omzet juist nog iets minder sterk af dan een kwartaal eerder. Consumenten hielden bij de aanschaf van hun aankopen mogelijk rekening met de verhoging van het hoge btw-tarief van 19 naar 21 procent per 1 oktober. De omzetafname in het vierde kwartaal is te wijten aan een krimp in het verkoopvolume van bijna 5 procent. De prijzen stegen in het laatste kwartaal van het jaar met ongeveer 3 procent. Over heel 2012 nam de omzet van de detailhandel met 1 procent af. In 2011 realiseerden de detailhandelaren gezamenlijk nog een omzetstijging van 1 procent.

Omzetontwikkeling detailhandel

Forse krimp consumptie huishoudens

Huishoudens besteedden in 2012 in het vierde kwartaal 2,4 procent minder aan goederen en diensten dan een jaar geleden. De binnenlandse consumptieve bestedingen waren voor het zesde kwartaal op rij lager dan een jaar eerder. Deze cijfers zijn gecorrigeerd voor prijsveranderingen.

De omstandigheden voor de consumptie ontwikkelden zich ongunstig. Het aantal banen daalde in het vierde kwartaal verder, net als het aantal vacatures. Het aantal werklozen steeg fors. Dit zijn ongunstige omstandigheden voor de consumptie, want loon uit arbeid is voor veel huishoudens de belangrijkste bron van inkomsten. Daarnaast zien huizenbezitters hun woning steeds minder waard worden.

Binnenlandse consumptie door huishoudens (volume)

Koopbereidheid op historisch dieptepunt

Nederlandse consumenten waren in 2012 heel erg somber. De indicator van het consumentenvertrouwen kwam in december uit op -39. Op een verbetering van de stemming in januari 2013 volgde in februari een forse verslechtering. Het vertrouwen kwam in februari uit op -44, een historisch dieptepunt.

Het consumentenvertrouwen is gebaseerd op het oordeel van consumenten over de algemene economische situatie en op hun oordeel over de eigen financiële situatie (de koopbereidheid). Consumenten zijn het meest pessimistisch over de toestand van de economie in het algemeen. Hun koopbereidheid is zeer laag. Deze indicator, die de bereidheid van consumenten tot het kopen van producten weergeeft, stond in december 2012 op -23. Na een lichte verbetering in januari 2013 kelderde de koopbereidheid in februari. De indicator kwam in die maand uit op -32. Zo gering was de koopbereidheid niet eerder.

Koopbereidheid consumenten (seizoengecorrigeerd, ultimo kwartaal)

Aantal openstaande vacatures bijzonder laag

Het aantal openstaande vacatures in de detailhandel daalde in het vierde kwartaal van 2012 naar 8,5 duizend. Daarmee is het aantal vacatures op het laagste niveau van de afgelopen 8 jaar beland. Een kwartaal eerder waren dit er nog 11,2 duizend. Vooral het aantal ontstane vacatures nam sterk af: dit waren er 26 duizend, 5 duizend minder dan in het laatste kwartaal van 2011. Het aantal vervulde vacatures is in de afgelopen vier kwartalen ook met ongeveer 5 duizend afgenomen.

Aantal openstaande vacatures

Aantal faillissementen verder afgenomen

In het vierde kwartaal van 2012 is het aantal faillissementen in de detailhandel verder afgenomen in vergelijking met de voorgaande kwartalen van 2012. De piek lag in het eerste kwartaal van het jaar, met 211 uitgesproken faillissementen. In de volgende drie kwartalen liep dit aantal steeds verder terug. Uiteindelijk gingen er in het laatste kwartaal van het jaar 169 bedrijven failliet. Desondanks werd er over het hele jaar genomen wel een recordaantal faillissementen uitgesproken: 758 detailhandelsbedrijven sloten de deuren. Dit aantal ligt beduidend hoger dan in 2011 (623) en het zijn er ook meer dan in het voormalige ‘recordjaar’ 2009 (690).

Uitgesproken faillissementen detailhandel

Foodsector

Omzet winkels in voedings- en genotmiddelen wederom hoger

Winkels in de foodbranche boekten in het vierde kwartaal van 2012 ruim 2 procent meer omzet dan een jaar eerder. De prijzen stegen met ongeveer 3 procent, terwijl het volume met 1 procent kromp. Daarmee kwam over het hele jaar genomen de omzet voor de winkels in deze branche circa 2 procent hoger uit dan het jaar ervoor. Deze omzettoename komt bijna geheel voor rekening van stijgende prijzen; het verkoopvolume bleef op een gelijk niveau. De supermarkten behaalden in het vierde kwartaal, mede door stijgende prijzen, een omzetgroei van ruim 3 procent. De speciaalzaken in voedings- en genotmiddelen boekten echter een omzetverlies van bijna 5 procent. In de eerste drie kwartalen lag de omzetdaling voor deze winkels nog rond 1 à 2 procent.

Omzetontwikkeling foodsector

Non-foodsector

Vierde kwartaal 2012 voor non-foodwinkels slechtste kwartaal in drie jaar tijd

De omzet van non-foodwinkels viel in het laatste kwartaal van 2012 verder terug. De omzet kwam ongeveer 5 procent lager uit dan in het vierde kwartaal van 2011. Dit is voor de non-foodbranche de grootste omzetdaling sinds het laatste kwartaal van 2009. De prijzen stegen met ongeveer 1 procent, terwijl de hoeveelheid verkochte artikelen ruim 6 procent kleiner was. In bijna alle non-foodbranches verloren de winkeliers omzet. Vooral de winkels in woninginrichtingartikelen en in doe-het-zelfartikelen hadden het zwaar te verduren. Alleen de winkeliers in persoonlijke verzorging wisten in het vierde kwartaal een omzetgroei te realiseren. Over heel 2012 noteerden de non-foodwinkels uiteindelijk een omzetverlies van bijna 4 procent.

Omzetontwikkeling non-foodsector 

Omzet postorderbedrijven en internetwinkels weer sterk toegenomen

De postorderbedrijven en internetwinkels boekten in het laatste kwartaal van vorig jaar een omzetstijging van ruim 11 procent. Over het hele jaar genomen nam hun omzet met 9 procent toe. In de afgelopen 3 jaar is in deze branche de omzet op kwartaalbasis alleen maar gegroeid. Daarbij liep de groei in de laatste drie kwartalen van 2012 op. Deze ontwikkelingen staan in schril contrast met de overige sectoren binnen de detailhandel. Behoudens de supermarkten en de winkels in persoonlijke verzorging daalde namelijk in 2012 in alle overige branches binnen de detailhandel de omzet.

Omzetontwikkeling postorderbedrijven, internetwinkels

Meer cijfers staan op de themapagina’s Handel en horeca, Inkomen en bestedingen.