boekhouder van de sociale strijd

Sociale statistieken vormen vanouds het hart van het publicatiebeleid van het CBS. Militante arbeidersvoormannen maakten vanaf het begin deel uit van de wetenschappelijke staf van de Centrale Commissie voor de Statistiek (1892), de officiële voorgangster van het CBS (1899). Zij steunden de arbeidersstrijd in woord en daad: in columns in kranten, in de collegezalen, door de oprichting van coöperaties, het voorbereiden van wetgeving in de Kamer en door het houden van enquêtes. De Statistiek der arbeidersvereenigingen was in 1894 de eerste zelfstandige statistiek van de nog jonge Commissie. In 1896 volgde een loonstatistiek (Overzicht van de loonen en den arbeidsduur bij Rijkswerken in 1894).

Samenhang tussen lonen en prijzen

Het bureau is de loonontwikkeling op de voet blijven volgen, eerst met eigen onderzoek, later met het waarnemen van de cao-ontwikkelingen. Onderstaand beeld toont het nauwe verband tussen lonen en prijzen. Na de Tweede Wereldoorlog hoopte de regering de concurrentiepositie van Nederland te verbeteren door de prijzen en de lonen laag te houden. De lonen werden gekoppeld aan de kosten van levensonderhoud. Later mochten de lonen toenemen met de arbeidsproductiviteit. Door arbeidschaarste waren werkgevers gedwongen veel hogere lonen te bieden. In de jaren zestig leidde dat tot een loonexplosie.
Na 1982 begint een lange periode van loonmatiging. Werkgevers en werknemers spraken arbeidstijdverkorting af in ruil voor loonmatiging. Sindsdien schommelt de jaarlijkse loonsstijging tussen 0 en 4 procent.
Ga naar de nieuwe visualisatie 'Historische reeksen: Nederland van 1800 tot nu' voor het beeld van het nauwe verband tussen lonen en prijzen.