Openbare bibliotheken ook in 2021 door corona geraakt

Het aantal fysieke boeken dat in 2021 door bibliotheken werd uitgeleend is vergeleken met een jaar eerder gedaald naar 39,6 miljoen. Dat is 35 procent minder dan in 2019. Begin 2021 waren bibliotheken voor een aaneengesloten periode van twintig weken gesloten in verband met de landelijke lockdown. Ook toen ze vanaf 20 mei weer volledig open mochten golden er beperkingen, zoals een maximum aantal bezoekers en een beperkt aanbod van activiteiten. Initiatieven als afhaalpunten en een bezorgservice voorkwamen ook in 2021 een nog sterkere daling van de uitleen.

Het aantal leden van bibliotheken nam in 2021 vergeleken met het jaar daarvoor met 110 duizend af, naar iets minder dan 3,4 miljoen (-3 procent). Het aantal jeugdleden daalde met 3,5 procent harder dan het aantal volwassen leden (-2,6 procent). De daling van het aantal volwassen leden is al sinds eind jaren 90 gaande.

Uitlening e-books en luisterboeken gedaald

Ondanks een verdere groei van het online aanbod in 2021 (9 procent meer licenties), daalde het aantal uitgeleende e-books ten opzichte van 2020 met 4 procent, naar 5,4 miljoen. Vergeleken met 2019 (het laatste jaar voor de coronacrisis) is er echter nog steeds sprake van een groei van 39 procent, wat goed is voor 1,5 miljoen extra uitleningen.

Het aantal downloads van luisterboeken nam met 25 procent af naar 1,9 miljoen exemplaren, iets boven het niveau van 2019. Het hoge niveau in 2020 is deels te danken geweest aan een actie gedurende de eerste lockdown, waarbij honderd luisterboeken ook voor niet-bibliotheekleden gratis werden aangeboden.

Minder activiteiten in 2021

In 2021 organiseerden de bibliotheken 136 duizend activiteiten, 4 procent minder dan een jaar eerder en 38 procent minder dan in 2019. Van de activiteiten werden er bijna 118 duizend als fysieke activiteit gehouden, iets meer als het jaar daarvoor. Daarnaast organiseerden de bibliotheken 19 duizend niet-fysieke activiteiten; veelal gebeurde dat online.

Er vonden in 2021 meer activiteiten in het kader van educatie en ontwikkeling plaats, mogelijk omdat die al eerder weer in klein verband werden toegestaan. Het aantal activiteiten op het terrein van leesbevordering en literatuur daalde daarentegen in vergelijking met 2020. Dit gold ook voor de activiteiten rond het thema ontmoeting en debat, waar bijvoorbeeld inloopsessies, themacafés en georganiseerde debatten onder vallen. Doordat de bibliotheken in 2021 langer gesloten bleven (20 weken) zijn die activiteiten minder vaak georganiseerd dan het jaar daarvoor, toen de bibliotheken gedurende drie kortere periodes in totaal twaalf weken gesloten waren als gevolg van lockdowns.

Financiën positief ondanks coronacrisis

De coronacrisis en de daarmee samenhangende perioden van sluiting hebben op de financiën en het personeelsbestand van de bibliotheken geen grote effecten gehad. De voornaamste bron van inkomsten voor de openbare bibliotheken wordt gevormd door gemeentelijke subsidies en bijdragen, waarvan het totaal in 2021 is toegenomen met 3,2 procent ten opzichte van het jaar ervoor. Het totaal aan ontvangen gemeentelijke subsidies bedroeg vorig jaar 442 miljoen euro.

De gebruikersinkomsten van bibliotheken zijn met 1,1 miljoen euro gedaald tot 48,4 miljoen euro, maar deze daling wordt gecompenseerd door de stijging van de gemeentelijke subsidies. Hoewel ook de lasten in 2021 stegen (vooral personele en overige lasten) bleef het resultaat voor de meeste bibliotheken positief.