Om de energietransitie van fossiele brandstoffen naar duurzame energie vorm te geven is veel gedetailleerde informatie nodig over energieverbruik. Het VIVET-programma heeft als doel de hiaten in de bestaande informatiesystemen op te vullen. De ministeries van Economische Zaken en Klimaat (EZK) en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) gaven opdracht voor VIVET. Verschillende partijen bundelen daarin de krachten: het CBS, het Kadaster, het Planbureau voor de Leefomgeving, Rijkswaterstaat en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Ook andere maatschappelijke organisaties zoals de Dutch Green Building Council zijn nauw betrokken.
Urgent en complex onderwerp
‘Met de energietransitie en de klimaatafspraken van Parijs staat Nederland voor een grote opgave, die veel verschillende sectoren raakt. De omvang van de informatiebehoefte is dan ook groot en divers’, zegt Krista Keller. Zij is VIVET-projectleider van het CBS. ‘Om het project behapbaar te houden focussen we in eerste instantie op de gebouwde omgeving en hernieuwbare elektriciteit. Dat is een urgent en complex onderwerp met veel belanghebbenden. Daarbinnen was de informatievoorziening vooral beperkt rondom warmte en utiliteitsbouw. Dat laatste zijn de bouwwerken die voor bedrijfs- of maatschappelijke activiteiten worden gebruikt, zoals kantoren, winkels en scholen.’
Data en dashboards
De looptijd van het VIVET-project is vooralsnog drie jaar. ‘Inmiddels hebben we de eerste resultaten opgeleverd, waaronder dashboards over het energieverbruik van onderwijs- en retail gebouwen’, zegt Keller. ‘De data zijn de kern van het project; die kunnen onder bepaalde voorwaarden door andere onderzoekers gebruikt worden.’ De dashboards maken de data voor verschillende gebruikers makkelijk toegankelijk. Eerder ontwikkelde het CBS ook een dashboard langdurige zorg. ‘De energietransitie verandert de vraag naar data; er is vooral behoefte aan informatie over energieverbruik in de utiliteitsbouw en op laag regionaal niveau’, vertelt Annemiek Kremer, senior onderzoeker energiestatistieken van het CBS. ‘Dat is erg complex om in kaart te brengen. In de Basisadministratie Adressen en Gebouwen - waar alle gebouwen in Nederland in vermeld staan - kunnen we specifieke functies zoals winkels, scholen en zorginstellingen niet onderscheiden. Samenwerking met de sectoren is dus essentieel om aanvullende databronnen en de juiste afbakening van de populatie te vinden.’
‘De cijfers die we publiceren voldoen uiteraard aan de strikte privacy normen van het CBS. Daarin zijn geen individuele panden of ondernemers te onderscheiden’
Privacy normen
Voor de retail heeft het CBS bijvoorbeeld gebruik gemaakt van een databestand van Locatus, dat gedetailleerde informatie bevat over retaillocaties in Nederland. ‘De onderverdeling naar gebouwtypen moet aansluiten bij de praktijk; daarbij houden we rekening met de verschillen in energieverbruik. Voedselspeciaalzaken hebben we daarom bijvoorbeeld verder onderverdeeld in onder andere bakkers, visspeciaalzaken en slagers, en poeliers. De cijfers die we publiceren voldoen uiteraard aan de strikte privacy normen van het CBS. Daarin zijn geen individuele panden of ondernemers te onderscheiden. Maar ze laten wel zien hoeveel gas en elektriciteit in totaal door bijvoorbeeld bakkers of viswinkels in een bepaalde gemeente wordt verbruikt. Daarbij maken we ook onderscheid naar klassen van oppervlakte en bouwjaar van de panden’, aldus Kremer.
Martin Mooij is manager Deltaplan duurzame renovatie en Certificering bij de Dutch Green Building Council (DGBC), een maatschappelijke onderneming die zich inzet voor de verduurzaming van de gebouwde omgeving. ‘Deze informatie is zeer belangrijk voor de sectoren om te kunnen verduurzamen. Het geeft een nulmeting van wat op dit moment de stand van zaken is. Ook kunnen ondernemers, beleggers en instellingen zichzelf benchmarken: hoe doen zij het ten opzichte van anderen in hun sector die eenzelfde soort panden hebben? Een bakker kan bijvoorbeeld zelf zijn energieverbruik vergelijken met het gemiddelde energieverbruik van andere bakkers met een vergelijkbaar gebouw in Nederland.’
'Deze informatie is zeer belangrijk voor de sectoren om te kunnen verduurzamen. Het geeft een nulmeting wat op dit moment de stand van zaken is'
Slimme totaalaanpak
DGBC kijkt naar een slimme totaalaanpak voor de verschillende sectoren om de doelen in het klimaatakkoord te halen. Mooij: ‘Het meten van energieverbruik is daarvoor de eerste stap. Vervolgens gaan we de dashboards en data onder de aandacht brengen bij ondernemers en instanties, onder andere via gemeenten en brancheorganisaties. De sectoren kunnen met de dashboards hun vooruitgang in energiebesparing monitoren. Gemeenten kunnen de data gebruiken bij hun plannen om van het gas af te gaan. Het doel is toe te werken naar concrete adviezen voor specifieke type panden en gebruik. In de werkgroepen van de DGBC zijn dus ook de bouw en de banken vertegenwoordigd. Ook werken we aan routekaarten voor de verschillende sectoren, waaronder de retail: hoeveel winkels en met welk oppervlak verwachten we in de toekomst? En vooral: wat moet er gebeuren om het energieverbruik omlaag te brengen? Om Paris proof te worden streven we naar twee-derde besparing van het energieverbruik.’
Vervolg project
Dit jaar en komend jaar publiceert het CBS nog data en dashboards over het energieverbruik van de groothandel, hotels en sport. ‘In het najaar beginnen de netwerkbijeenkomsten voor stakeholders om de wensen voor het derde projectjaar van VIVET in kaart te brengen. Dat start in het tweede kwartaal van 2021’, zegt Keller. DGBC werkt ondertussen met het Platform Duurzame Huisvesting aan voorwaarden voor een datasysteem waarin ondernemers kunnen inloggen met hun DigiD om gegevens over hun eigen panden te bekijken. De CBS data en dashboards spelen daar een rol bij. Mooij hoopt dan ook dat deze na afloop van het derde VIVET jaar geactualiseerd zullen blijven worden: ‘Dat is belangrijk voor de monitoring van de verduurzaming van de utiliteitspanden op de lange termijn. Sectoren kunnen dan een lijn uitzetten naar 2050 en bijhouden of ze op koers liggen. Voor gemeenten kunnen ze een waardevolle monitorings- en handhavingstool zijn.’
In november verschijnen de dashboards energieverbruik vastgoed Sport en Hotels. In maart 2021 verschijnt het dashboard energieverbruik vastgoed Groothandel.
